Op die top moeten de EU-leiders akkoord gaan met de toetreding van Cyprus tot de Unie in 2004. De Unie heeft altijd gezegd dat ook een gedeeld Cyprus lid kan worden, maar met een duidelijke voorkeur voor een verenigd eiland. Verheugen onderstreepte dat dinsdag nog eens. Hij dringt er bij de vertegenwoordigers van de Griekse en Turkse gemeenschap op aan van deze kans gebruik te maken. Er rest nog maar zeer weinig tijd, benadrukt de Duitse commissaris.

EU-buitenlandcoördinator Solana zit op dezelfde lijn. Het is aan de partijen om hun verantwoordelijkheid te nemen en dit constructief op te pakken, aldus een verklaring van zijn kant. Voorzitter Cox van het Europees Parlement spreekt van een unieke kans, die de Grieks-Cypriotische voorman Clerides en zijn Turks-Cypriotische evenknie Denktash met beide handen zouden moeten aangrijpen.

De VN willen een verenigd Cyprus naar Zwitsers model met twee deelstaten, met een uitvoerende presidentiële raad van zes leden. Het voorzitter- en vice-voorzitterschap van de raad moet elke tien maanden bij toerbeurt door Griekse en Turkse Cyprioten worden vervuld.

Het plan zou een einde maken aan de verdeling van het eiland sinds 1974, toen het Turkse leger na een couppoging van Griekse nationalisten een invasie pleegde en het noorden bezette. In 1983 werd de Turks-Cypriotische republiek uitgeroepen, die alleen door Turkije wordt erkend.

Het plan voorziet onder meer in een aantal ruilingen van stukken land over en weer. Het zou daarbij onder meer gaan om de stad Varosha in het oosten van het eiland, de noordwestelijke regio Morphou en een aantal dorpen op de vlakte van Mesaoria bij Nicosia. Volgens het Britse persbureau Reuters is in het plan sprake van 42.000 Turks-Cyprioten die dan moeten vertrekken en van 85.000 Grieks-Cyprioten die kunnen terugkeren naar hun huizen. De Turks-Cyprioten verliezen 7 tot 9 procent van hun huidige grondgebied.

Het Turkse particuliere tv-station NTV citeerde de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash. Hij zei dat hij bezwaren heeft tegen verscheidene punten, maar onthield zich van een toelichting. Een medewerker van Denktash, Mumtaz Sojsal, zei tegenover NTV dat het plan tekortschiet. „De eerste indruk is dat het plan niet de eisen van de Turkse partij weerspiegelt”, zei Sojsal. „Als het gaat om een voortzetting van de oude republiek, zou het niet gepast zijn.” Hij waarschuwde dat de EU en de VN de partijen op Cyprus geen oplossing moeten opdringen.

Turkije heeft steeds gedreigd het noordelijke gedeelte te annexeren als Cyprus tot de Unie toetreedt voordat een regeling is getroffen. Griekenland heeft laten weten dat het de uitbreiding van de Unie met negen andere lidstaten zal blokkeren als Cyprus niet de tiende nieuwkomer wordt.

De grote winnaar van de Turkse parlementsverkiezingen eerder deze maand, Recep Tayyip Erdogan, reageerde dinsdag evenwel voorzichtig positief op de plannen. Cyprus telt 750.000 inwoners, van wie 20 procent Turks-Cyprioot is. Erdogan bezoekt volgende week Griekenland.

De Grieks-Cypriotische president, Glafkos Klerides, kondigde besprekingen aan met partijleiders. Zonder in te gaan op details, zei hij dat de onderhandelingen nu „de meest delicate” fase ingaan. Voor het overige wilde hij slechts kwijt dat het plan zowel positieve als negatieve elementen bevat.

Een woordvoerder van de Griekse minister van Buitenlandse Zaken, Panos Beglitis, riep Turkije op steun uit te spreken voor het plan. Beglitis zei dat het plan tegemoetkomt aan de Griekse doelstellingen om „de kwestie Cyprus op te lossen, de stabiliteit in de regio te bevorderen, de betrekkingen met Turkije te verbeteren en de Turkse toenadering tot de Europese Unie te steunen.”

Annan geeft beide partijen tot 18 november de tijd om te laten weten of zij het plan accepteren als basis voor een totaalregeling. Cyprus is sinds 1974 verdeeld geweest in een Grieks-Cypriotisch en een Turks-Cypriotisch deel.