Wat is de bedoeling? Muziekliefhebbers nemen een abonnement op de drie concerten (5 oktober, 21 december en 15 maart) in het Concertgebouw. Op elk van die dagen (helaas zijn het zondagen) staat er overdag een bus klaar om concertgangers naar Apeldoorn te vervoeren, voor een bezoek aan Het Loo. ’s Avonds zijn ze weer terug voor het concert in Amsterdam, waar steeds muziek ten gehore wordt gebracht die uit binnen- en buitenlandse vorstenhuizen afkomstig is.Maar wat treffen de concertgangers in Apeldoorn aan? Dr. Paul Rem, als conservator verantwoordelijk voor het inventaris van Paleis Het Loo Nationaal Museum, is er direct duidelijk over. „Bar weinig. Er zijn weliswaar duizenden partituren in bezit van het Koninklijk Huis, maar die liggen in Den Haag. Wat er hier op Het Loo op muziekgebied gebeurde was blijkbaar net niet belangrijk genoeg om vast te leggen. Daar zijn wij het slachtoffer van.”

Lodewijk Napoleon
Dat er wel degelijk iets plaatsvond op muziekgebied, blijkt als Rem een rondleiding geeft. „We weten bijvoorbeeld dat stadhouder Willem III, die vanaf 1686 Paleis Het Loo als zomerresidentie gebruikte, hier middagconcerten liet geven. Alleen is niet bekend waar dat gebeurde.” In de eetzaal moet Rem iets dergelijks zeggen. „Er moet in de 17e eeuw een eigen hofkapel zijn geweest die tafelmuziek verzorgde. Maar er is bijvoorbeeld niets bekend van wat er gespeeld werd.”

Wel bekend is dat na de dood van Willem III in 1702 de schilderijengalerij als concertzaal wordt gebruikt. Daar treden de musici aan als de Zweedse koning Gustaaf III in 1777 en 1780 prins Willem V op Het Loo bezoekt, zo vertellen de bronnen.

De concertzaal wordt opnieuw ingericht als koning Lodewijk Napoleon tussen 1806 en 1810 Het Loo als buitenverblijf gebruikt. De ”Salle de Concert” krijgt nu een modieuze uitstraling: zowel de wanden als de mahoniehouten empirestoelen worden met groen fluweel bekleed.

Lodewijk Napoleon. Deze buitenlander vormt op een bepaalde manier de cesuur, zegt Rem. „Het klinkt wrang, maar de basis van het huidige bezit van de Oranjes vormt de collectie van Lodewijk Napoleon. Toen stadhouder Willem V in 1795 de wijk nam naar Engeland, werden in twee dagen tijd alle goederen van de Oranjes verkocht.” Slechts twee muziekobjecten op Het Loo herinneren aan de tijd vóór Lodewijk Napoleon: het orgel in de paleiskapel en de pendule van prins Willem V (zie foto’s).

Muzikaal temperament
Koning Willem l, die na Lodewijk Napoleon aan de macht komt, laat in Apeldoorn eigenlijk geen muzikaal spoor na. Of toch. Hij en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen schenken een orgel aan de hervormde gemeente ter plaatse (zie foto).

Van koning Willem III, die in 1849 de troon bestijgt, wordt gezegd dat hij het muzikale temperament van zijn moeder, de Russische Anna Paulowna, erfde. In zijn kunstkabinet hangt daarvan nog een bewijs. Tussen de aquarellen en tekeningen van Charles Rochussen hangt een tekening waarop componist en pianist Franz Liszt te zien is, terwijl deze in gesprek is met enkele deelnemers aan een muziekconcours. Decor is de schouwburgzaal van Het Loo - ja, want die heeft Willem III ook.

In die zaal organiseert de vorst tussen 1873 en 1876 twee keer per jaar audities voor het jeugdige talent van zijn koninklijk pensionaat, een zang- en piano-opleiding. Als juryleden treden onder anderen Franz Liszt en de vioolvirtuoos Henryk Wieniawski op. Met het oog op de audities zorgt Willem III ervoor dat de schouwburgzaal een nieuw interieur krijgt. Ook laat hij speciale kostuums voor de avonden ontwerpen. Het moeten weelderige avonden geweest zijn.

Niet alleen Willem III is muzikaal, zijn eerste vrouw Sophie van Württemberg is het ook. Althans, dat suggereert een van de aquarellen in het album van Sophie dat momenteel in Paleis Het Loo te zien is (zie foto). Voorzichtig legt Rem het album open bij de bewuste aquarel - met het oog op de Concertgebouwbezoekers.

Wilhelmina
Wilhelmina, dochter van Willem III en zijn tweede vrouw Emma van Waldeck-Pyrmont, laat ook muzikale sporen na op Het Loo. In de speelkamer van de jonge prinses bewaart het paleis een zwart-glanzend draaiorgeltje in de vorm van een piano. Ze krijgt het ding, dat in rond 1885 in Napels gemaakt werd, van haar vader. Later, als ze koningin is, zorgt Wilhelmina ervoor dat de speeldoos, die tien melodietjes kan spelen, in de vestibule gezet wordt als er gasten met kinderen komen.

De witte vleugel in de zit- of muziekkamer van de latere koningin (zie foto) kan refereren aan enig muzikaal talent bij Wilhelmina. Ook het feit dat haar dochter Juliana een speciale soort zang- en vioolles krijgt -ze moet zelfs een Stradivarius hebben gehad- kan in die richting wijzen.

In ieder geval is Juliana’s schoonzoon Pieter van Vollenhoven -ook op Het Loo- in de muzikale sporen van Wilhelmina gegaan door haar vleugel veelvuldig te gebruiken. En zal Wilhelmina’s muzikale kleindochter prinses Christina zich ook niet eens als mezzosopraan hebben laten horen in de paleiskapel van Het Loo?

Vleugel
Muziek op Het Loo. Binnen een uur heeft Paul Rem alles verteld en laten zien wat er gezegd en getoond kan worden. Welgeteld zijn het zes objecten waarvoor de Amsterdamse concertgangers naar Apeldoorn komen. Inderdaad, bar weinig.

Bij de uitgang laat Rem nog even zien hoe groot de schouwburgzaal ooit was. Hij opent de deur van een zaal die niet voor het publiek bedoeld is. In de zaal staat een vleugel. Wat dat er voor een is? „Een vleugel van Sophie, waarschijnlijk van rond 1850. Nee, die staat niet in de vaste opstelling.” Jammer voor de busgasten, maar dit instrument krijgen ze niet te zien.