De machtige Zambezi legt meer dan 2700 kilometer af en doet daarbij Angola, Botswana, Malawi, Mozambique, Namibië, Tanzania, Zambia en Zimbabwe aan vooraleer hij uitmondt in de Indische Oceaan. De rivier heeft zwaar te lijden onder vervuiling, verzuring, ontbossing, toenemende landbouw langs de oevers en ziektes in het visbestand.Volgens Hilary Masundire, die de gezondheid van de rivier onderzocht, heeft de vervuiling een alarmerend niveau bereikt, onder meer door de vele afvalstorten aan de oevers van de rivier. „Als je Victoria Falls bezoekt en je rijdt van de luchthaven naar de ”de plek waar de nevel dondert”, word je verwelkomd door de ”nevel die stinkt” uit de afvalstorten vlakbij”, zegt hij.

Ook de intensieve mijnindustrie langs de rivier heeft de waterkwaliteit geen goed gedaan. „Jarenlang hebben de kopermijnen voor sociale en economische ontwikkeling gezorgd in Zambia”, zegt Imasiku Nyambe, geoloog aan de universiteit van Zambia. „Een gebrek aan interesse voor de effecten op het milieu en de volksgezondheid heeft geleid tot ernstige vervuiling.”

Volgens Nyambe bleek uit een studie die uitgevoerd werd tussen 2002 en 2006 al dat er dringend een geïntegreerde aanpak nodig was voor het hele Zambezibekken. „Uit de resultaten bleek dat de gezondheid van de lokale bevolking achteruit ging: er was sprake van huidallergieën, chronische vergiftiging en chronische bronchitis. Het aantal waterdieren verminderde en ook vee stierf na het drinken van het water. De vervuiling vermindert ook de oogst van landbouwers die hun akkers irrigeren.”

Het grootste probleem is volgens veel deskundigen precies het gebrek aan die gemeenschappelijke, geïntegreerde aanpak. Daar kan met de samenkomst van alle ministers uit de betrokken landen op 5 november in Tanzania, eindelijk verandering in komen. De ministers kunnen de weg vrijmaken voor de oprichting van een interim-secretariaat van Zamcom (Zambezi Watercourse Commission), in afwachting van een permanent akkoord. Zamcom kan pas opgericht worden als alle landen het akkoord geratificeerd hebben, maar tot nog toe hebben nog maar zes van de acht landen dat gedaan.

Het interim-secretariaat moet de verzameling en evaluatie van data coördineren, de lidstaten adviseren over de nodige maatregelen en mee naar oplossingen zoeken bij conflicten tussen lidstaten.