De Chinese advocaat Jiang Tianyong, verbonden aan het advocatenkantoor Beijing Globe Law Firm in Peking (veertig advocaten in dienst), is een van de weinige advocaten in China die bereid zijn vuile handen te maken door zich te bemoeien met ”gevoelige zaken”. Voor wie dat laatste te vaag vindt: Jiang verdedigde opgepakte prodemocratische activisten, hij stond en staat gearresteerde leden bij van de Falun Gong, de verboden religieuze beweging in China. Ook heeft hij zich opgeworpen als verdediger van opgepakte Tibetaanse betogers na de rellen op 14 maart van dit jaar. Verder was hij medeopsteller van een brief aan de Chinese regering met daarin het verzoek om de straf- en heropvoedingskampen op te doeken.Stuk voor stuk gevoelige zaken dus, waarmee advocaat Jiang zichzelf in gevaar brengt. En hij niet alleen. Er staan zo’n twintig à dertig beroepsgenoten naast hem die hetzelfde doen. Meerdere keren werd Jiangs werkvergunning (law license) en die van zijn collega’s ingetrokken, en deze zomer was het op het nippertje dat hij hem (terug)kreeg.

Jiang Tianyong was deze week enkele dagen in Nederland en te gast bij Amnesty International. Hij laat weten nog geen leiders of leden van niet-geregistreerde huisgemeenten te hebben verdedigd, maar dat hij als protestantse christen wel sterk op hen is betrokken.

Zo heeft ook hij een enorme groei van huisgemeenten in China geconstateerd, met van de weeromstuit repressie door de autoriteiten. Invallen in huisgemeenten, intimidaties en arrestaties waren de afgelopen twee jaar aan de orde van de dag. „Zodra een geloofsgemeenschap massale aanhang krijgt, of lijkt te krijgen, slaan de autoriteiten toe. Het gevolg is dat huiskerken steeds meer versplinteren en uiteengroeien, om maar te voorkomen dat ze op een massabeweging lijken.

De angst om de greep op de massa te verliezen, gaat schuil achter dit repressieve optreden van de staat. „En dat houdt weer verband met het ontstaan van de Communistische Partij zelf, dat ook een kwestie was van het mobiliseren van de massa. Men kent dus de kracht van de massa! Daarnaast speelt religie zelf een rol. De religieuze verering van de partij en van haar eerste voorzitter Mao Zedong, mag immers niet door een andere Verlosser worden afgepikt.

Omdat godsdienstvrijheid in de grondwet is verankerd, kan de staat niet anders doen dan geloofsgemeenschappen demoniseren, betichten van boosaardige praktijken. De Falung Gong is daarvan een extreem voorbeeld. Deze vreedzame organisatie is als zijnde staatsgevaarlijk verboden verklaard.

Op de vraag wat Jiangs sterkste wapen is in zijn strijd tegen onrecht in de rechtszaal, antwoordt hij: Zonlicht. „Het in de openbaarheid brengen van zaken. Want wie in het donker voor zijn recht opkomt, wordt gemolesteerd en geïntimideerd, maar buiten in het zonlicht is dat een stuk lastiger, omdat dan mensen meekijken.”

Een tweede belangrijke wapen is even verrassend: de Chinese wetgeving. Die biedt voldoende houvast om verdachten bij te staan. „Het is het politieke misbruik van wetten dat slachtoffers maakt.” Jiang ziet het dan ook als zijn belangrijkste taak waarheid en leugen in de rechtszaal aan de kaak te stellen. Concreter: aantonen dat een rechter in zijn vonnis afwijkt van wat er in de wetgeving staat opgetekend aan vrijheden en rechten. „Aanwezige partijbazen moeten weten dat een rechter een verdachte ten onrechte veroordeelt, en ook het publiek buiten moet dat weten.” Juist daar kunnen de Chinese autoriteiten niet tegen: aandacht vanbuiten, weet de advocaat uit ervaring. „Ze houden alles liever besloten en gesloten. Maar zonder aanwezigheid van een advocaat kan er met een verdachte van alles worden gedaan.” De Chinese bevolking ervan bewust maken dat een beroep op de wet helpt, is een ander doel dat Jiang zich heeft gesteld.

En ten slotte pogen Jiang en zijn collega’s ook de rechters zelf aan te spreken op hun geweten. „Vroeger kreeg zo’n rechter instructies van de partij om een bepaald vonnis te vellen, en daarvan was hij dan niet meer af te brengen. Die politieke rechtspraak is er nog steeds, maar wij proberen een rechter enigszins los te weken van zijn politieke superieuren.” En dat bleef niet zonder succes. Straffen werden meermalen naar beneden bijgesteld.

Optimistisch over de nabije toekomst is Jiang zeker. „We worden wel geïntimideerd, maar voor advocaten zoals ik is er toch altijd nog genoeg ruimte om op te treden. En: de bevolking laat zich steeds minder wijs maken. Zaken in de doofpot stoppen, is er al evenmin bij. De bevolking laat zich niet meer door de overheid bedotten.”