Steevast met een bolknak in de hand vergaderden de heren van adel, Statenleden en juristen in zomer en winter over de geschiedschrijving in Overijssel. In hun beleving lag in de rechtsgeschiedenis en de institutionele geschiedenis het eigene van de provincie. Ze bestudeerden onder meer stadsrechten en historische geografie en beschreven de genealogie van invloedrijke geslachten. Het waren heren -en vanaf 1905 ook dames- die aanzien genoten. „Toen ik er in 1972 bij kwam, keek ik op tegen de mensen die lid waren. Het waren geleerden. Maar nu ben ik voor de jongere leden die oude man die zo geleerd is”, zegt A. Mensema, oud-rijksarchivaris. Hoewel het er bij de 150-jarige vereniging inmiddels wat informeler aan toe gaat, zijn de leden nog altijd „niet de mensen die je doorgaans in een disco aantreft.”De vereeniging deed vroeger hele dorpen uitlopen als ze tijdens haar zomerse rijtoer langskwam. Inwoners staken op verzoek van de burgemeester van het te bezoeken dorp of stad massaal de vlaggen uit.

Tentoonstelling
De VORG was echter veel meer dan een zomers uitstapje voor notabelen. Zo stond ze aan de wieg van het Stedelijk Museum Zwolle en Het Oversticht, dat stedelijk en landelijk schoon in 25 gemeenten in Overijssel en Flevoland in stand houdt. Mensema: „In 1882 werd er in Zwolle een grote historische tentoonstelling gehouden, voor het eerst. Men vond dat dit een permanent karakter moest krijgen. De vereniging heeft toen het gebouw aan de Melkmarkt aangekocht waar nu nog steeds het Stedelijk Museum gevestigd is. Later is het verzelfstandigd. Op eenzelfde manier is Het Oversticht ontstaan. Een aantal mensen binnen de vereniging maakte zich zorgen over de verrommeling in de steden.”

Bij haar introductie aan het Nederlandse volk bezocht op 3 september 1895 de destijds 15-jarige koningin Wilhelmina Zwolle. Ze bezocht het museum en kreeg daarbij van de vereniging een vergulde herinneringsplaquette. Koningin Beatrix krijgt bij haar bezoek op 20 september aan het jubileum van de VORG in de Grote of St.-Michaëlskerk een afslag van diezelfde plaquette. „De koningin, onze beschermvrouwe, is de eerste die deze krijgt. In de nabije toekomst gaan we de penning vaker uitreiken, aan mensen in deze provincie die van belang zijn geweest voor de geschiedenis ervan”, zegt W. Zuidwijk, voorzitter van de vereniging en oud-burgemeester van Raalte. De penning voor de koningin is verguld. De daarna uit te reiken penningen zijn van brons.

Nieuw boek
De vereniging wil heden ten dage vooral als overkoepelend orgaan opereren voor de vele historische verenigingen die Overijssel telt. Voorzitter Zuidwijk zou graag nog eens een ”nieuwe geschiedenis van Overijssel” zien. „Het laatste geschiedenisboek over deze provincie dateert uit beginjaren 70. Ik ben met het bestuur een paar jaar bezig geweest om een nieuw project van de grond te krijgen. Dat mislukte, omdat we de financiën niet rond kregen.”

Dat is opmerkelijk in een tijd dat de plaatselijke geschiedenis leeft, vindt Mensema. „Overijssel alleen al telt circa 80.000 leden die bij een historische vereniging zijn aangesloten. Men vraagt zich af wat zijn of haar geschiedenis is. De honger naar boeken, uitgaven en films is groter dan we aankunnen.”