De Braziliaanse milieuorganisatie Kaninde vreest zelfs voor de verdrinkingsdood van geïsoleerd levende groepen indianen in de Amazone, die niet op de hoogte zijn van het project.„We stellen de zaak op 11 september aan de orde bij het Latijns-Amerikaanse tribunaal voor waterzaken in Guatemala”, zegt coördinator Ivaneide Bandeira van Kaninde. „Er is een groot risico dat de gebieden van de geïsoleerd levende groepen onder water lopen. Als ze geen uitmuntende zwemmers zijn, kunnen de dammen de dood van die indianen betekenen.”

In samenwerking met de Braziliaanse overheid willen drie ondernemingen zeker twee stuwdammen aanleggen voor het opwekken van energie tussen Porto Velho, de hoofdstad van de deelstaat Rondonia, en Guajara-Mirim, een Amazonestadje aan de grens met Bolivia. Volgens een studie uit 2007 van het Braziliaanse agentschap voor energie Aneel hangt aan de aanleg van stuwdammen in Santo Antonio en Jirau een prijskaartje van omgerekend ongeveer 10 miljard euro. Daarnaast moeten nog ettelijke miljarden worden uitgetrokken voor de aanleg van transmissielijnen.

Bruna Taitson van WWF-Brazilië (een zusterorganisatie van het Nederlandse Wereld Natuur Fonds) laat weten dat met de bouw van de stuwdam van Santo Antonio vermoedelijk nog deze maand een begin wordt gemaakt. „De milieuvergunning is al afgegeven.” Het is nog niet bekend wanneer de bouw van de Jiraudam begint. Die moet komen in het gebied waar de geïsoleerd levende groepen wonen. Het is niet bekend om hoeveel mensen het gaat. „Vermoedelijk gaat het om enkele tientallen mensen per groep”, zegt Bandeira.

De Braziliaanse organisatie voor de belangenbehartiging van indianen Funai heeft geen contact gehad met de geïsoleerd levende groepen. „Maar Funai heeft wel aanwijzingen gevonden voor hun aanwezigheid in het gebied van de rivier Madeira”, aldus Bandeira. „Funai baseert zich onder meer op de wijze waarop in de bossen planten zijn gesneden en op de manier waarop is gejaagd.”

Een andere indiaanse groep in Rondonia, die zichzelf Orowari noemt, weet wel van het dammenproject. De Orowari, door de Brazilianen Pakaa Novo genoemd, leven aan de grens met Bolivia ten noorden van het stadje Guajara-Mirim. De groep bestaat uit ruim 600 indianen. Arao Waram Xijein, een van de twee leraren in een Orowaridorp, laat weten grote twijfels te hebben over de aanleg van de dammen. „Door de rivier gaat het water trager stromen. Dat is gunstig voor de malariamug, waardoor wij meer risico lopen om ziek te worden. Ook vrezen we dat we minder vis kunnen vangen, omdat het voor de vissen moeilijker zal worden de rivier af te zwemmen.”

Waram Xijein houdt tevens rekening met de komst van werkzoekenden en andere mensen naar het dammengebied. „Als ze zich dicht bij de reservaten gaan vestigen, kunnen wij problemen met alcohol en prostitutie krijgen.”

Leden van de Orowari deden op 27 augustus mee aan een betoging tegen het dammenproject in Porto Velho. Ze hadden medestanders in niet-indianen die aan de oevers van de Madeira-rivier wonen en nu al weten dat hun woongebied door de aanleg van de stuwdam van Santo Antonio onder water komt te staan.

De 45-jarige José da Silva Machada laat weten dat een aantal gezinnen naar een nieuw te bouwen dorp moet verhuizen en dat in een compensatieregeling is voorzien. „Afhankelijk van onze huidige inkomsten krijgen we een vergoeding”, zegt Da Silva Machada. „Die toeslag houdt echter op als dat nieuwe dorp klaar is. En wat moet ik dan? Ik kan niet meer vissen en geen gewassen meer verbouwen op de plekken waar ik dat nu doe. Bovendien ben ik het geld kwijt dat ik maandelijks verdien met het overzetten van schoolkinderen over de rivier, omdat die baan door de aanleg van de stuwdam verdwijnt.”