De Japanse premier zag er serieus uit toen hij voor de camera stapte en een vage uitleg gaf waarom hij de stap nam die de Japanse politiek wederom in grote chaos dreigt te doen belanden.Fukuda (72) noemde het verdeelde Japanse parlement als belangrijkste reden om op te stappen. Afgelopen jaar juli kreeg de oppositiepartij, de Democratische Partij Japan (DPJ), voor het eerst een meerderheid in de Eerste Kamer. Meer dan een halve eeuw lang waren politici van de regerende Liberaal Democratische partij (LDP) gewend geweest hun eigen gang te gaan zonder rekening te houden met de oppositie. Die tijd is voorbij. Zowel voormalig premier Abe als premier Fukuda wisten hier duidelijk niet mee om te gaan. „De DPJ verhinderde discussies en weigerde te onderhandelen”, zei Fukuda maandagavond tijdens de haastig georganiseerde persconferentie. „Er werden nauwelijks besluiten genomen.”

In werkelijkheid hield de LDP hardnekkig vast aan eigen standpunten en was nauwelijks bereid tot concessies. Keer op keer liepen onderhandelingen stuk omdat de LDP te koppig was om de oppositie een hand te reiken. Verscheidene keren negeerde de door de LDP overheerste Tweede Kamer zelfs stemmingen in de Eerste Kamer en drukte onpopulaire wetsvoorstellen erdoor. Zo werd bijvoorbeeld de Japanse hulp aan de Amerikaanse strijd in Afghanistan verlengd. Zelfs LDP-coalitiepartner Komeito was hiertegen. De oppositie maakte herhaaldelijk duidelijk dat ze niet wilde tegenwerken maar wilde meeregeren.

In zijn uitleg noemde Fukuda tevens de vele moeilijkheden die hij het afgelopen jaar het hoofd moest bieden. Het was inderdaad een uitermate zwaar jaar met een ogenschijnlijk nooit eindigende aaneenschakeling van problemen, schandalen en fraudegevallen die aan het licht kwamen. De reeds moeilijke Japanse situatie werd bovendien nog verergerd door de enorme stijging van olie- en voedselprijzen, en de schok die het ineenstorten van de Amerikaanse onroerendgoedmarkt wereldwijd veroorzaakte.

Maar ondanks de redenen die Fukuda noemde, suggereert de timing van zijn plotselinge aftreden een bijna machiavellistische verkiezingsstrategie. Op 12 september begint het nieuwe parlementaire jaar en binnen een jaar moeten er in Japan algemene verkiezingen worden uitgeroepen. Met de populariteit van Fukuda op een dieptepunt -opiniepeilingen geven hem iets meer dan 20 procent- begonnen veel LDP-politici zich zorgen te maken dat zij de volgende verkiezingen niet konden overleven.

Doordat Fukuda opstapt, komt er nieuw perspectief. Nieuwe leiders zijn altijd populair. Vooral Japanners zijn doorgaans bijna naïef in hun positieve verwachtingen van een nieuwe leider. De LDP hoopt hier naar alle waarschijnlijkheid een slaatje uit te slaan door vervroegde algemene verkiezingen uit te roepen.

Daarbij komt nog dat de oppositie deze week in de opiniepeilingen zwaar terugzakte. Dat is deels te verklaren doordat vier oppositieleden plotseling overstapten naar de regeringspartij, tot grote woede van hun kiezers. Fukuda heeft mogelijk gedacht dat het met een zwakkere oppositie een goed tijdstip is om toe te slaan.

Politici en het Japanse volk zijn geschokt, teleurgesteld of zelfs ronduit razend door het totaal onverwachte besluit van de Japanse premier. Yukio Hatoyama (61), een DPJ-leider, noemt het aftreden „absoluut ongelooflijk.” Hij hamert vooral op het feit dat iets dergelijks binnen een jaar twee keer heeft plaatsgevonden.

Ook het volk reageert afwijzend. „Onverantwoord”, aldus een 41-jarige manager voor de televisie. Datzelfde woord wordt herhaald door vele tientallen Japanners die naar hun mening wordt gevraagd. ”Halfbakken” is ook een woord dat vaak valt. Als dezelfde mensen gevraagd wordt Fukuda een cijfer te geven, geven zij hem doorgaans een drie, een zware onvoldoende.

Hoewel Fukuda de verkiezingen wellicht heeft laten meewegen in zijn besluit, waren leden van zijn eigen partij maandagavond duidelijk van hun stuk gebracht. Zelfs Shoichi Nakagawa (55), een vooraanstaande figuur binnen de LDP, wist niet wat hij ervan denken moest. „Ik ben vreselijk verbaasd”, zei de politicus die normaliter goed van de tongriem is gesneden.