In juni in het Spaanse Sevilla, toen premier Kok nog de honneurs waarnam, spraken de Europese leiders een nieuwe ’opmaak’ af, vooruitlopend op de uitbreiding van de Europese Unie met tien tot 25 lidstaten in 2004. Zij wilden af van het „circus” waarin de toppen zouden zijn ontaard, met steeds verder uitdijende delegaties medewerkers en de massa’s journalisten die hen op de lip zitten. Om over de steeds scherpere veiligheidsmaatregelen nog maar niet te spreken.

Normaal begint een Europese Raad, de officiële benaming, ’s ochtends rond tienen met een gewone vergadering, onderbroken voor een lunch, en ’s avonds gevolgd door een intiem diner onder elkaar.

Vakministers, die van Buitenlandse Zaken ontbreken vrijwel nooit, maar steeds vaker zijn die van Financiën erbij, vergaderen en eten meestal apart, maar ook niet altijd. De tweede dag is voor de losse eindjes en om de afspraken vast te leggen in zogenoemde conclusies waaraan ijverige ambtenaren ’s nachts hebben doorgewerkt.

Dit keer is het aanvangstijdstip van de top verschoven naar de vroege avond. De voorzitter van de Europese Conventie, de Franse oud-president Giscard d’Estaing, mag nog even het werk van zijn ’denktank’ over de toekomst van de EU toelichten. Meteen daarna sluiten de leiders zich in volstrekte afzondering op, buiten het vergadergebouw Justus Lipsius in de Bibliothèque Solvay, voor het echte werk. Formeel gaat het om een diner, waarbij verder alleen voorzitter Prodi van de Europese Commissie en EU-buitenlandcoördinator Solana welkom zijn.

Van pottenkijken is geen sprake. Normaal zitten in de vergaderzaal overdag vertegenwoordigers van het land dat EU-voorzitter is, zoals nu Denemarken, en Europese ambtenaren. Die hebben tot taak vertegenwoordigers van de lidstaten bij te praten die geduldig in een zijzaaltje zitten te wachten om de rest van hun delegatie te ’bedienen’.

Dit selecte clubje ’verbindingsofficieren’, naaste medewerkers van de nationale EU-ambassadeurs, gaan door het leven als de Anticis. Oud-minister Zalm van Financiën dacht ooit de assistente van de Nederlandse EU-ambassadeur Bernard Bot te moeten aanspreken als Antica. Hij zat fout. Want Antici is de naam van de Italiaanse diplomaat die in 1975 deze werkwijze bedacht.

De centenkwestie, hoeveel mag de uitbreiding van de Unie kosten, vormt de hoofdschotel van de top. Daarover is de verdeeldheid nog zo groot, ook na de tactisch sterke zet van de Fransen ineens een punt te maken van de korting die de Britten genieten op hun EU-contributie, dat de Deense gastheren de bui zien hangen en niet uitsluiten dat de top langer gaat duren.

De regeringsleiders werken de tweede dag af alsof het de eerste dag is. Voorzitter Cox van het Europees Parlement mag het spits afbijten.

Diplomaten vragen zich af of deze nieuwe aanpak een blijvertje zal zijn. De eerste officiële persconferenties, tussendoor lopen in de regel woordvoerders of staatssecretarissen af en aan om de honderden gretige journalisten bij te praten, zijn donderdagavond laat vanaf een uur of elf uur voorzien. Veel te laat om de krant van vrijdag te halen en tv-kijkers nog te bekoren. Het is de vraag welke EU-leiders dit een tweede keer willen.

Brussel is trouwens voor het eerst echte ’toplokatie’. Eind 2000 besloten de EU-leiders dat de Belgische hoofdstad, de zetel van de Europese Commissie, Europese ministerraden en ook al voor een deel het Europees Parlement, binnen een paar jaar de vaste keus moest worden voor hun bijeenkomsten. De Denen hebben in december nog een ’eigen’ eindtop in Kopenhagen, net als de Grieken in juni 2003 in Thessaloniki. De Italiaanse premier Berlusconi, Italië is in de tweede helft van 2003 EU-voorzitter, heeft echter zonder morren zijn toppen aan Brussel gegund. Al aast hij er wel op een nieuw EU-verdrag eind 2003 in Rome te ondertekenen.