Het had de tegenhanger moeten worden van Prinsjesdag, de dag waarop het kabinet de begroting voor het komende jaar presenteert. Maar de ”hearts en minds” van burgers heeft Verantwoordingsdag in de achterliggende jaren niet weten te veroveren.Steevast luidde de kritiek dat de dag, waarop het kabinet verantwoording aflegt over het gevoerde beleid in het voorgaande jaar, slechts weinig aanzien geniet. In 2006 kwamen enkele fractieleiders niet opdagen en vorig jaar ontbrak zelfs de premier. Te vaak stonden de cijfers centraal en te weinig het daadwerkelijke beleid. Verantwoordingsdag, traditioneel op de derde woensdag in mei, werd zo niet de ”gehaktdag” die het had moeten en kunnen zijn.

Maar dit jaar zou het anders worden. Meer een debat op hoofdlijnen en minder cijferfetisjisme, zo luidde het credo. Om het verantwoordingsdebat -de dag na verantwoordingsdag- aan te zwengelen presenteerde premier Balkenende woensdag voor het eerst een verantwoordingsbrief met daarin de highlights van het kabinetsbeleid.

Jan van Zijl, voormalig PvdA-Kamerlid en in 2000 initiatiefnemer van de allereerste Verantwoordingsdag, is blij met de jongste aanpassingen. „Ik roep al jarenlang dat Verantwoordingsdag een couveusekindje is, maar ik weet uit ervaring: daar komen de meest krachtige persoonlijkheden uit voort.”

Van Zijl, de laatste jaren actief als voorzitter van de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) en thans voorzitter van de MBO Raad, is vader van een tweeling die zijn leven startte in de couveuse. „En met hen gaat het nu meer dan behoorlijk, kan ik wel zeggen.”

Het oud-PvdA-Kamerlid is dankbaar dat minister Bos van Financiën de handschoen heeft opgepakt om Verantwoordingsdag op te waarderen en vooral meer te politiseren. „Al is het natuurlijk treurig dat juist het kabinet de leiding heeft moeten nemen om Verantwoordingsdag op te krikken.”

Verantwoordingsdag moet volgens Van Zijl gaan over méér dan of alle belastingcentjes wel rechtmatig zijn besteed. „Het was tot nu toe vooral een dag voor boekhouders en dat is nooit mijn bedoeling geweest. We willen geen politiek debat over een cijferrijstebrij. Het moet wel ergens over gaan.”

Volgens Van Zijl was het in de achterliggende jaren best mogelijk een politiek debat te voeren over departementale jaarverslagen. „Mits Kamerleden hun huiswerk maar goed hadden gedaan.” Parlementariërs namen echter die moeite niet, constateert Van Zijl.

Het ergert hem dat onderwerpen in de Kamer „eerst uit de hand moeten lopen” voordat iedereen bij de les raakt. „Dan moet er plots wel verantwoord worden en vraagt men om een parlementaire enquête. Maat als Kamer ben je toch aan de samenleving verplicht om ook een vinger aan de pols te houden wanneer iets nog geen hype is?”

Is Verantwoordingsdag een blijvertje?
„Dit schaft de Kamer echt nooit meer af. Dat zou zo’n golf aan kritiek opleveren. Omdat ieder normaal en verstandig mens snapt dat het logisch is wanneer je bij het maken van plannen voor de toekomst ook af en toe in meer algemene zin stilstaat om te bezien wat hiervan terecht is gekomen. Dat kan dan weer bijdragen aan de beleidsvoorbereiding in het nieuwe jaar.”

Toch wil SP-leider Marijnissen er maar mee ophouden.
„Zeer verbazingwekkend. Het lijkt me juist bij uitstek een kans voor de oppositie om het kabinet systematisch de maat te nemen en een ander beleid af te dwingen. Het is een zwaktebod en het verwondert me dat een parlementariër af wil van een deel van de parlementaire verantwoordingscyclus in plaats van het tot zijn verantwoordelijkheid te rekenen er wat van te maken.”

Marijnissen noemt Verantwoordingsdag één grote propagandashow voor het kabinet.
„Als naar jouw mening het kabinet zich op Verantwoordingsdag te buiten gaat aan borstklopperij en propaganda, dan zeg ik: maak daar dan gewoon gehakt van.”