Tijdens de conferentie ”Economie in dienst van de schepping”, die maandag in Nijmegen plaatshad, dachten theologen, economen en kerkelijk werkers na over een verantwoorde rol van kerken in de maatschappij.Volgens Ketel, voorzitter van de milieuwerkgroep van de PKN-gemeente in Bennekom, moet de kerk vooral kerk blijven. „Daarnaast heeft ze een maatschappelijke rol. De diaconie ontstond al snel in de vroegchristelijke kerk, maar is nu te veel naar binnen gericht. Op plaatselijk niveau moet de gemeente dit veranderen.” Een van de conferentiegangers reageert: „Ik ben blij dat de collectezak voor de diaconie tegenwoordig eerder door de bank gaat dan die voor de kerk.”

De conferentie was georganiseerd door onder andere de Protestantse Kerk in Nederland en Kerk in Actie. Na de openingsspeech door prof. Arjo Klamer staan drie verschillende casus centraal: voedselvoorziening en milieu, klimaatverandering en arm-rijkverhoudingen, en arbeid en zingeving.

Bij het oplossen van de wereldwijde voedselproblemen moeten we ook kijken naar het eigen handelen, zegt Maaike de Haardt, hoogleraar theologie aan de Universiteit van Tilburg. „Voedseltekorten hebben niet alleen te maken met economische machtspolitiek, maar ook met ons eigen gedrag. Er is genoeg voedsel in de wereld voor ieders behoefte, maar niet voor ieders begeerte.”

De kerk moet zich bezinnen op problemen rond voeding, vindt VU-hoogleraar milieukunde Jan Boersema. „We hebben de joodse spijswetten ten onrechte afgeschaft. Ze waren in overeenstemming met de idealen van de schepping. Een aasgier mocht niet worden gegeten wegens z’n moordende karakter. Dat wat je eet, is een getuigenis.”

Over klimaatverandering, onderwerp van de tweede casus, moeten ook theologen nadenken, zegt Louke van Wensveen van de stichting Oikos, die werkt op het terrein van internationale samenwerking en ontwikkeling. „Kooldioxide, CO(in2(, is een goede stof in de atmosfeer. Wij ademen die uit, bomen ademen hem weer in. Door de verbranding van fossiele brandstoffen is er te veel van dit goede gekomen, met klimaatverandering als gevolg. Maar CO(in2( blijft een gift en is geen gif. Klimaatverandering lijkt niet te passen in de heilsgeschiedenis waarin alles wordt hersteld. Maar christelijke hoop moet zich niet vestigen op de historie, maar op de toekomst.”

Econoom prof. Johan Graafland ziet een rol voor de economie weggelegd in het verminderen van milieuvervuiling. Hij weerspreekt de zogeheten Accraverklaring van de Wereld Alliantie van Reformatorische Kerken (WARC), waarin de markteconomie wordt verworpen. De verklaring, die in 2004 is opgesteld en ook door de synode van de PKN werd overgenomen, stelt verder dat hebzucht, exorbitante consumptie en egoïsme de schepping vernietigen.

Uit studies blijkt dat de markteconomie tot meer welvaart leidt, aldus Graafland. „Armoede neemt door de markt dus af. Voorwaarde daarbij is wel dat de overheid de welvaart op een goede manier aanwendt.”

Als arme landen zich beginnen te ontwikkelen, is het milieu geen belangrijk aandachtspunt, aldus Graafland. „Meer welvaart leidt dan tot meer vervuiling. Als de economie verder groeit, krijgen burgers financieel de ruimte zich ook met het milieu te bemoeien. In de praktijk duurt dat echter veel te lang.”

Bij de derde casus, over arbeid en zingeving, benadrukt Trinus Hoekstra, projectmanager bij Kerk in Actie, dat werk meer moet zijn dan alleen „gezwoeg.” „Kerken moeten problemen van hun leden in de werksfeer onderkennen en daar gericht pastoraat bij verlenen.”

De kerk moet meer maatschappelijke verantwoordelijkheid laten zien dan alleen in het vervangen van gloeilampen door spaarlampen, zegt Hoekstra. Een Vlaming die de conferentie bezoekt, noemt een initiatief: „We hebben een website gestart waarop de CO(in2(-uitstoot van een kerkgebouw kan worden gemeten. Ook van de activiteiten die erin plaatshebben; het kerkkoor dat op vrijdagavond oefent, moet daarvoor niet het hele gebouw verwarmen, maar in een klein zaaltje de kachel aandoen.”

Dit is het tweede deel in een tweeluik over de economische rol van kerken.