De twee kandidaten die overbleven zijn de voormalige metaalwerker en stakingsleider Luiz Inácio Lula da Silva (56) van de Arbeiderspartij (PT) en de oud-minister van Volksgezondheid José Serra (60), die kandidaat staat namens een fragiele coalitie van regeringspartijen aangevoerd door de Sociaal-Democratische Partij (PSD). Lula haalde bij de stemming van zondag 47 procent van de stemmen terwijl José Serra op 24 procent bleef steken. De indrukwekkende overwinning van de PT-lijsttrekker garandeert volgens kenners van het Braziliaanse politieke leven geenszins diens zege in de tweede verkiezingsronde.

Van de overige kandidaten kreeg Anthony Garotinho, een voormalige radiopresentator en gouverneur van de deelstaat Rio de Janeiro, 17 procent van de geldige stemmen. Ciro Gomes, een andere ex-gouverneur die enkele weken terug in de peilingen nog op een tweede plaats stond, wist niet meer dan 13 procent van de kiezers achter zich te krijgen. Gomes en Garotinho gaan niet door naar de tweede stemronde.

Bij de verkiezing voor gouverneurs, die zondag gelijktijdig plaatshad, gaf het stembusresultaat evenmin overal direct uitsluitsel. In de belangrijke deelstaten Sao Paulo, Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul en Parana zullen de kiezers dadelijk ook een beslissende stem moeten uitbrengen. In deze deelstaten kreeg de Arbeiderspartij een fractie minder stemmen dan was voorspeld. Ook bij de verkiezing voor het federale parlement stelde de PT enigszins teleur door beslag te op slechts zo’n 80 van de 508 zetels. Dit betekent dat een eventuele regering van president Da Silva straks gedwongen zal zijn coalities aan te gaan met meer gematigde partijen.

Maandag waren de voormannen van de Arbeiderspartij druk doende om de verslagen kandidaten met beloftes van regeringsdeelname te strikken voor electorale allianties in de hoop hun steun te krijgen tijdens de korte maar ongetwijfeld intensieve verkiezingscampagne voor de tweede stemronde. Volgens senator Aloizio Mercadante, getipt als mogelijke minister van Economische Zaken in een PT-regering, lijdt het geen verdere twijfel dat zowel Anthony Garotinho als Ciro Gomes zich zal aansluiten bij Lula. „Alle politieke leiders en kandidaten die het huidige en vooral falende economische bestel afwijzen zullen hun weg naar ons kamp weten te vinden. Niet alleen dat: wij heten hen van harte welkom”, aldus de afgevaardigde.

Secretaris-generaal Luiz Soares Dulci van de Arbeiderspartij verzekerde maandag dat verschillende voormannen van Brazilië’s grootste politieke agglomeratie, de Braziliaanse Democratische Beweging (PMDB), reeds contact hebben gezocht met de PT om te spreken over verregaande samenwerking. „We werken al geruime tijd aan het uitstippelen van een politieke strategie voor het winnen van een tweede stemronde. Dit keer komen wij beslagen ten ijs”, aldus Dulci.

De PT-leiding wil verhinderen dat de lijsttrekker ten prooi valt aan het potentieel dodelijke stigma, hem toebedeeld door menig columnist, van eeuwige verliezer. Lula drong reeds bij drie eerdere presidentsverkiezingen door tot de tweede en beslissende ronde om vervolgens telkens het onderspit te delven. „Dat geldt nu als een soort doemvoorspelling tegen hem”, zo vindt oud-minister Delfim Netto van Financiën.

Ook José Serra probeert extra steun te verwerven onder verslagen kandidaten. Dat gaat hem wat minder makkelijk af dan Lula. Zo hoeft de regeringskandidaat niet voor hulp aan te kloppen bij Ciro Gomes, die nog steeds flink gebrouilleerd is nadat Serra hem tijdens campagnebijeenkomsten herhaaldelijk beschuldigde van het vertellen van leugens. Ook Anthony Garotinho wil niets van José Serra weten nadat deze hem verschillende keren van diefstal uit de staatskas van Rio de Janeiro betichtte.

Serra’s soms desperate manier van campagne voeren, waarbij de kandidaat de in Brazilië toch reeds ruime fatsoensnormen met de voeten trad in een poging zijn achterstand in te lopen, bezorgde hem zelfs vijanden binnen zijn eigen partij. De waarschijnlijke nieuwe voorzitter van Serra’s sociaal-democratische partij -Tasso de Jereissatti, een politieke zwaargewicht uit de deelstaat Ceará- maakt er zo geen geheim van het vaak onredelijke gedrag van de lijsttrekker beu te zijn en verklaarde geïrriteerd dat hij „op persoonlijke titel” in de tweede verkiezingsronde Lula zal steunen.

Enkele prominente politieke strategen van de PT lieten zich maandag ontvallen dat de progressieve partij thans de vruchten kan plukken van zijn uiterst voorzichtige aanpak tijdens de campagne. „Wij hebben ervoor gewaakt om geen van de andere kandidaten te schofferen of attaqueren op een benedenmaatse manier. Ook hebben wij onze kritiek op het beleid van de huidige regering tot het minimale beperkt om juist meer tijd en aandacht te besteden aan het verkondigen en uitleggen van de alternatieven waarvoor de Arbeiderspartij pleit. Hierdoor hebben wij nergens kwaad bloed gezet en bovendien de deur opengehouden voor samenwerking met anderen. Voor dat laatste is nu de tijd aangebroken”, aldus PT-secretaris-generaal Dulci.

Wat bij een nog steeds groeiend aantal kiezers ook in het nadeel van José Serra pleit is diens status als regeringskandidaat. Hoewel de thans scheidende president Fernando Henrique Cardoso tijdens zijn eerste ambtstermijn (1994-1997) veel bewondering en bijval oogstte voor het elimineren van de inflatie en het ordenen van de economie, zijn de kiezers veel minder te spreken over diens tweede zittingsperiode. De afgelopen jaren is de economische groei minimaal gebleken, met het gevolg dat de werkeloosheid sterk kon toenemen. Ook de belofte van president Cardoso om serieus werk te maken van de armoedebestrijding bleek loos te zijn. Ten slotte baart ook de toenemende onveiligheid op straat en de aanhoudende corruptie veel kiezers ernstig zorgen. Zij hebben niet de indruk dat de regering-Cardoso zich er veel aan gelegen heeft laten liggen om deze problemen het hoofd te bieden.