De Pantanal in de deelstaat Mato Grosso do Sul, ten zuiden van de Amazone, is een enorm moerasgebied dat zich uitstrekt tot Bolivia en Paraguay. Het staat bekend als een van de rijkste ecosystemen ter wereld. Toch worden er bomen gekapt om aan de groeiende vraag van de ijzer- en staalindustrie in Corumba te voldoen, zegt Alessandro Menezes, voorzitter van de organisatie Ecologia y Accion.De overheid nam al tweemaal houtskool in beslag die uit de bossen van de inheemse bevolking afkomstig was en voor de ijzer- en staalindustrie bestemd was. Het bedrijf MMX had een akkoord getekend met de overheid om uitsluitend houtskool uit herbeboste gebieden te gebruiken, maar het overtrad dat akkoord en kreeg een boete van 560.000 dollar opgelegd. MMX blijft aan de slag, omdat het in beroep ging.

Corumba, in het hart van de Pantanal, telt nog vier andere grote ijzer- en staalbedrijven en hun vraag naar houtskool overtreft ruimschoots de hoeveelheid die de herbebossingsprojecten kunnen produceren, zegt Sonia Hess, hoogleraar aan de universiteit van Mato Grosso do Sul. Elke dag wordt bijna 3500 ton bomen in houtskool omgezet.

Volgens de overheid leveren deze bossen ook houtskool aan de ijzer- en staalindustrie in de aanpalende deelstraat Minas Gerais. Daar zijn al uitgestrekte bossen vernietigd, een herhaling van gelijkaardige verwoestingen in het oostelijke Amazonegebied.

Mato Grosso do Sul heeft na het Amazonegebied de grootste inheemse bevolking van Brazilië. De kolenproducenten profiteren van de juridische geschillen over een deel van de gronden. Ze zijn erkend als inheems gebied, van de Kadiweu, maar worden nog altijd bezet door hacienda-eigenaars, zegt Menezes. Ook zones van een ander autochtoon volk, de Terena, zijn bedreigd. In Taunay werd de ontbossing opgevoerd toen duidelijk werd dat het gebied ook inheems zou worden verklaard, zegt Lisio Lili, voormalig voorzitter van de Fundacion Nacional del Indigena.

De bescherming van de Pantanal geldt als een prioriteit van de overheid. In de jaren ’80 waren er internationale campagnes om de plaatselijke fauna te beschermen, vooral de kaaimannen die massaal gedood werden voor de export van leer. Dieren worden ook bedreigd door monoteelten, zoals soja en suiker, en de uitbreiding van de ”hidrovia”, zegt Alessandro Menezes. De hidrovia, een waterweg die het Zuid-Amerikaanse binnenland met de Atlantische Oceaan moet verbinden, wordt met de dag belangrijker voor de export van ijzer- en landbouwproducten. Milieuactivisten vrezen dat de werken de stroming zullen veranderen en het ecosysteem van de Pantanal zullen aantasten.

De Guarani, goed voor 60 procent van de bijna 65.000 inheemse bewoners in de Pantanal, kennen nog andere problemen. Ze ijveren wanhopig voor de uitbreiding van hun gronden, ook al zijn die totaal ontbost. In Dourados, dat van de landbouw leeft, beschikken 12.000 Guarani over amper 3500 hectare grond zonder bossen. Velen gaan noodgedwongen elders werken en kappen bijvoorbeeld suikerriet. Onder meer daaraan wordt het hoge aantal moorden en zelfmoorden toegeschreven.