Relatief rustig. Het koppel woorden komt steeds weer terug in de krantenbeschrijvingen van de jaarwisselingen in het recente verleden. Zelfs de jaarwisseling van vorig jaar, die achteraf toch een summum van onrust en geweld bleek -tot dan toe althans-, werd in eerste instantie in de annalen bijgeschreven als „relatief rustig.” Ook het jaar daarvoor werd op die manier verslagen, zij het dat er toen enkele doden vielen.Deze week bleek de jaarwisseling opnieuw een aaneenrijging van onlusten. Een kleine greep: geweld richting agenten in Leiden, ambulances belaagd in Amsterdam, auto’s in brand in onder andere Amersfoort en Roosendaal, „ontluisterende” taferelen in Gelderland-Zuid en een noodzakelijke inzet van de Mobiele Eenheid in een keur aan plaatsen. Opvallend ’detail’: er sneuvelden opmerkelijk veel autoruiten dit jaar.

De balans opmakend blijkt de afgelopen jaarwisseling ruim 3 miljoen meer schade te hebben opgeleverd dan vorig jaar. Verzekeraars schatten een bedrag kwijt te zijn van zeker 11 miljoen euro, tegen 8 miljoen een jaar geleden.

Politieacademie
De jaarwisseling mag dit keer dan extra heftig geweest zijn, dat betekent allerminst dat het voorgaande jaren rustig was - alle krantenberichten ten spijt. Het grote verschil dit jaar is vooral dat er meer publieke aandacht is voor de onlusten. Sterk geholpen aan die toenemende bewustwording heeft ongetwijfeld het rapport ”Hoezo rustig?!” van de Politieacademie in Apeldoorn. Dat rapport verscheen in september en schetste een onthutsend beeld van een „serieus en structureel probleem” rond de viering van oud en nieuw in Nederland. Opsteller prof. dr. Otto Adang vindt het geweld „heftig”, zei hij in deze krant. „Er is echt iets aan de hand.”

Ook opvallend: de rellen rond oud en nieuw zijn overwegend een autochtoon probleem, schetste het rapport. Met name in de biblebelt hadden vorig jaar veel ongeregeldheden plaats. Over hechte christelijke gemeenschappen blijken er vier keer zo veel incidenten in de media te worden gemeld dan over niet specifiek christelijke gemeenten.

Stoeptegels
Dit jaar lijkt de jaarwisseling niet bijzonder negatief uitgepakt te zijn voor christelijke plattelandsgemeenten, althans niet in vergelijking met de grote steden. Wel was het raak in plaatsen als Dirksland, Ouddorp en Sommelsdijk. Brandweerlieden en politiemensen kregen flessen, klinkers en stoeptegels naar hun hoofden geslingerd. Inzet van de Mobiele Eenheid was nodig om raddraaiers op afstand te houden en om te voorkomen dat de relschoppers tractorbanden op het vuur zouden gooien.

SGP-burgemeester S. Stoop van Dirksland is „zeer teleurgesteld” dat het elk jaar weer fout gaat. „We hadden in het dorp een evenement voorbereid waar iedereen heen kon gaan. Jongeren gaven echter aan het daar niet gezellig te vinden en veel liever naar de vaste plek bij het Schelpenpad te gaan, waar elke jaarwisseling een vuur wordt aangestoken. Inwoners van Dirksland trekken massaal naar die plek, omdat ze al bij voorbaat hopen of weten dat zich daar incidenten zullen voordoen.”

Stoop vindt het „buiten iedere proportie” dat op heel Flakkee honderd agenten nodig zijn om de jaarwisseling een beetje in goede banen te leiden. „Kennelijk is er onder een bepaald deel van de eilandbewoners een behoefte om één keer per jaar eens helemaal ’los’ te gaan. Daarbij gaat het niet alleen om jongeren, want ik heb ook mensen van boven de 30 jaar gezien.”

Ook het christelijke deel van het eiland was nadrukkelijk onder de groep relschoppers aanwezig, zegt Stoop. „Brandweermensen vertelden me dat ze jongeren bij hen uit de kerk hadden gezien die met hun neus vooraan stonden.” Het kwalijkst vindt de SGP-burgemeester het dat sommige ouders het gedrag van hun kinderen zelfs stimuleren, door hen nostalgisch te vertellen „hoe ze vroeger zelf nog veel ruiger tekeergingen.”

Pure agressie
Burgemeester G. J. van de Velde-de Wilde van Goedereede is net als Stoop geschokt door wat ze op oudejaarsavond voor haar ogen heeft zien gebeuren. „Een groep van zo’n veertig jongeren bekogelde de brandweerlieden -nota bene hun eigen dorpsbewoners- met stukken straatsteen. Onvoorstelbaar. Het was pure agressie. Het heeft helemaal niets met oud en nieuw te maken.”

Tussen de groep stenen gooiende jongeren zag de burgemeester tot haar grote verbazing ook kinderen van een jaar of dertien lopen. „Ik snap hun ouders niet, die kennelijk zomaar toestaan dat hun nog jonge kroost tot diep in de nacht door het dorp struint.”

Vorm van gedogen
Voorzitter G. van de Kamp van de politievakbond ACP is blij dat sommige bestuurders de rellen dit jaar aan de kaak stellen. „Ik hoop echt dat die tendens doorzet. Zowel politie als andere hulpverleners verdienen het dat de werkelijkheid op tafel komt. De vormen van geweld die we de laatste jaren hebben gezien, zouden van mij nooit het predicaat ”rustig” krijgen. Het is alsof we een vorm van gedogen hebben gehad als het gaat om geweld tegen hulpverleners.”

Van de Kamp snapt niet dat bestuurders als burgemeesters en bewindslieden tegen beter weten in kwalificaties als „rustig” gebruikten. „Kennelijk is het een keuze geweest om zo te communiceren.”

Officieren van justitie zullen een twee keer zo hoge straf eisen tegen verdachten van geweld tegen hulpverleners, zei minister Ter Horst deze week. „Dat vinden wij niet meer dan normaal”, reageert Van de Kamp. „Want laten we niet vergeten: we spreken dan over situaties die al uit de hand gelopen zijn, terwijl we het al jarenlang weten. De vraag is: laten we het uit de hand lopen of grijpen we eerder in? In Leeuwarden werden bepaalde evenementen gewoon niet georganiseerd, omdat er te weinig politie was. Maar zulke maatregelen zijn in Nederland niet populair.”

Tegen hulpverleners
Overigens is het nog maar de vraag of het aantal incidenten tegen hulpverleners daadwerkelijk toeneemt, stelt P. Duijf van Verenigd Ziekenvervoer Amsterdam (VZA), dat onder meer ambulancezorg in de hoofdstad regelt. In de nieuwjaarsnacht belaagden omstanders een ambulance van het VZA, waarbij een achterruit sneuvelde. „Maar die wagen heeft de patiënt nog gewoon naar het ziekenhuis gebracht”, relativeert Duijf.

Volgens hem blijft het aantal gevallen van verbale en fysieke agressie in de richting van hulpverleners beperkt, „al verandert wel de aard van de agressie: die wordt steeds heftiger. Maar dan nog zeg ik het voorzichtig: op dit moment is de situatie niet buitengewoon zorgwekkend voor wat betreft de hulpverlening.”

Duijf refereert aan het onderzoek van de Politieacademie, waaruit blijkt dat er nu aandacht voor is die er eerst niet was. „Gaan we niet anders naar dit soort dingen kijken? De belangstelling voor deze zaken is duidelijk toegenomen. Dat vinden wij overigens terecht: het is not done om hulpverleners te belagen. Want wat is de volgende stap?”