De Zuid-Afrikaanse pers sprak van de ”strijd van Polokwane”. Want oorlog was het de afgelopen dagen tijdens het vijfdaagse ANC-congres in Polokwane. Zelfs oorlogsliederen ontbraken niet. Aanhangers van Zuma hieven voortdurend zijn lievelingslied ”Lethu Mshini Wami” (”Geef me mijn machinegeweer”) aan. Zelfs direct na de toespraak van president Thabo Mbeki.Voorheen had de partij altijd een gezamenlijke externe vijand: het apartheidsregime. Nu die gezamenlijke tegenstander is weggevallen, steekt de draak van de verdeeldheid in de 95-jarige partij de kop op. Wat Mbeki ook bereikte met zijn tweeënhalf uur durende toespraak afgelopen zondag, geen eenheid. Oud-president Nelson Mandela, de samenbindende factor bij uitstek, was niet persoonlijk aanwezig op het congres, maar liet weten „diepbedroefd” te zijn over de verdeeldheid in zijn partij. Ook dat kon de gemoederen echter niet tot bedaren brengen.

Onverwacht kwam de verkiezing van Zuma niet. De huidige voorzitter, Mbeki, heeft door zijn afstandelijke imago veel gewone partijleden van zich vervreemd. Zijn neoliberale economische beleid was goed voor het bedrijfsleven, maar de gemiddelde Zuid-Afrikaan merkte bitter weinig van de economische groei. Zelfs de invloedrijke vrouwenliga van het ANC schaarde zich in de aanloop naar Polokwane achter Zuma. Dat was opmerkelijk, omdat de liga Zuma na een seksschandaal in 2005 zwaar kapittelde. Zuma was beschuldigd van verkrachting van een hiv-positieve vrouw. Volgens Zuma had de vrouw echter met de gemeenschap ingestemd. Om besmetting te voorkomen, had hij nadien bovendien een douche genomen.

Mede door deze affaire en de corruptieschandalen waarin hij nog steeds verwikkeld is, hebben veel Zuid-Afrikanen geen hoge pet op van Zuma als potentiële toekomstige president. Uit een peiling van zakenkrant The Mercury blijkt dat 81 procent van de Indiërs en Aziaten en 69 procent van de blanken het als „een ramp voor het land” beschouwt wanneer Zuma het tot president zou schoppen. Onder de zwarte bevolking is slechts 33 procent die mening toegedaan. De krant ondervroeg in oktober 2000 inwoners van de zeven grote stedelijke gebieden. Zuma is over het algemeen niet geliefd onder ondernemers, maar is populair bij de vakbeweging en zwarte inwoners. Die laatste groepen bindt hij door zijn toegankelijkheid, zijn respect voor de oude Zoeloetradities en zijn belofte zich sterk te maken voor de armen.

Zuma is geboren in een arm gehucht, Inkandla, op het platteland van KwaZulu-Natal. Zijn vader, een politieman, overleed toen hij drie jaar was. Het betekende dat hij voortijdig van school moest om allerhande baantjes te zoeken. Mede onder invloed van zijn oom Obed Zuma, leider van de radicale zwarte vakbond, trad hij al op zijn zeventiende toe tot het ANC. Drie jaar later voegde hij zich bij de gewapende tak van de partij.

In 1963 werd hij gearresteerd op verdenking van het beramen van een coup tegen de zittende regering. Samen met 45 andere rekruten volgde een verbanning van tien jaar naar Robbeneiland, waar ook Mandela vast heeft gezeten.

Na zijn vrijlating raakte Zuma in KwaZoeloe-Natal betrokken bij de oprichting van een ondergrondse tak van het ANC. In 1975 vluchtte hij uit Zuid-Afrika en zette zijn werk voor het ANC voort vanuit Swaziland, Mozambique en Zambia. In Swaziland ontmoette hij Mbeki, die in hem de ideale man zag om kader te werven onder de bevolking. Mede door zijn toedoen schopte Zuma het in 1987 tot het hoofd van de inlichtingendienst van het ANC. Deze dienst hield zich onder meer bezig met het opsporen van spionnen van het blanke regime binnen het ANC en was een bijzonder gevreesde organisatie.

Na de opheffing van het ANC-verbod in 1990 keerde Zuma als een van de eerste ANC-leiders terug naar Zuid-Afrika. Hij nam deel aan de onderhandelingen tussen het ANC en de blanke regering van De Klerk en werd leider van de partij in de regio Zuid-Natal. In die regio wist hij vrede te bewerkstelligen tussen ANC’ers en leden van de Inkatha Vrijheidspartij, die in de jaren ’80 steun ontvingen van het apartheidsregime. Volgens de Inkatha Vrijheidspartij wilde het ANC de traditionele cultuur met de grond gelijkmaken. Zuma is een Zoeloe met groot respect voor de traditie van zijn volk en daarmee de uitgelezen man om de gemoederen tot bedaren te brengen.

In 1994 trad Zuma toe tot de regering van KwaZoeloe-Natal, om in 1997 vicevoorzitter van het ANC te worden. Een jaar later werd hij vicepresident van Zuid-Afrika. Vanaf dat moment verslechterde de relatie tussen Zuma en Mbeki in rap tempo. In 2001 beschuldigde Mbeki Zuma ervan tegen hem samen te spannen, en kon de laatste slechts met grote moeite in het zadel blijven. In 2005 ontsloeg Mbeki hem nadat hij verwikkeld was geraakt in een corruptieschandaal rond wapenhandel.

Nu hij het tot voorzitter van het ANC is verkozen, is de vrijheidsstrijder weer terug in het centrum van de macht en ligt het presidentschap van Zuid-Afrika in het verschiet. Zijn aanhang kan niet wachten tot ”JZ” daadwerkelijk aan het roer staat, zijn critici vrezen een verwoestende tsunami.