Grote delen van het Ugandese rampgebied bestaan uit laagliggende vlaktes die geheel onder water staan. Daardoor is een belangrijk deel van de komende oogst verloren gegaan. Grote gebieden in Uganda zijn van de buitenwereld afgesloten en in het hele gebied zijn bruggen weggespoeld.Het verlies aan mensenlevens en de materiële schade in Uganda vormen slechts een klein deel van de ellende die is veroorzaakt door buitensporige regenval de afgelopen maanden in delen van Afrika die nu juist droog zouden moeten zijn. Van de Sahel tot de Hoorn van Afrika staan gebieden blank, gaan oogsten verloren en sterven extra veel mensen als gevolg van ziektes als malaria, die normaal gesproken in het droge seizoen veel minder vaak voorkomen. Muggen gedijen goed in waterrijke gebieden.

Woensdag meldden de VN dat achttien Afrikaanse landen, van Senegal en Mauritanië in het westen tot Kenia, Sudan en Ethiopië in het oosten, ernstig te lijden hebben onder maandenlange tropische hoosbuien. Meteorologen voorspellen dat de regens nog wekenlang zullen aanhouden, in sommige gebieden tot ver in december.

„Wij schatten dat in de rampgebieden in Afrika ten minste 650.000 huizen en andere onderkomens zijn vernield. Verder worden 1,5 miljoen mensen direct bedreigd en zijn 200 mensen verdronken”, zegt Elisabeth Brys in het hoofdkantoor van het VN-bureau voor Humanitaire Zaken (OCHA) in de Zwitserse stad Genève. „Het is nu oogsttijd in veel van de getroffen landen, maar in plaats van overvloed is er voedselschaarste.”

Het uitroepen van de noodtoestand heeft vooral financiële redenen. In Uganda is een staatssecretaris die zich met noodsituaties bezighoudt, maar hij heeft slechts een klein budget ter beschikking. Dankzij het uitroepen van de noodtoestand kan geld worden weggehaald bij andere ministeries. Het grootste belang is echter dat nu makkelijker een beroep is te doen op de internationale gemeenschap, want veel Afrikaanse landen zijn voor het bestrijden van rampen bijna geheel afhankelijk van internationale hulp.

In Uganda speelt verder mee dat oppositiepartijen de regering ervan beschuldigen dat zij de wateroverlast negeert. In november vindt in Uganda een prestigieuze topontmoeting plaats waar 53 regeringsleiders van landen van het Gemenebest elkaar ontmoeten. Speciaal voor die bijeenkomst krijgt de hoofdstad Kampala een kostbare facelift. Parlementsleden van oppositiepartijen vinden dat dat geld beter besteed kan worden aan het lenigen van de nood bij de naar schatting 6 miljoen Ugandezen die direct en indirect lijden als gevolg van de wateroverlast.

Het Rode Kruis heeft een team van negen mensen naar Uganda gestuurd die de nood in kaart gaan brengen. De VN gaan voedseldroppings organiseren met grote helikopters.

Waarschijnlijk is Sudan het land dat het ernstigst getroffen is. Daar zouden reeds 130 mensen om het leven zijn gekomen sinds de start van zware regenval in juli. Meer dan 200.000 mensen zouden dakloos zijn. Van die 200.000 mensen zouden er naar schatting 16.000 volledig van de buitenwereld zijn afgesloten. Er zijn geen bruikbare wegen of vliegveldjes waarmee humanitaire hulp naar hen vervoerd kan worden.

Ook uit andere landen druppelt nieuws binnen over groepen mensen die totaal van de buitenwereld zijn afgesloten. Dergelijke berichten leiden tot de zorg dat het aantal slachtoffers de komende maanden snel kan toenemen.

De ongebruikelijke regenval wordt volgens meteorologen veroorzaakt door El Niño. Dit fenomeen zorgt ervoor dat gemiddeld eens in de zeven jaar voor de kust van Zuid-Amerika de watertemperaturen veel kouder zijn dan normaal. Die temperatuursverandering leidt ertoe dat windpatronen over de hele wereld precies andersom gaan lopen dan normaal. Het gevolg is extreme regenval in droge periodes.

De overstromingen treffen volgens de VN juist de zwakste mensen. Veel slachtoffers balanceerden ook in betere tijden al op het randje van overleven. De getroffen gebieden liggen veelal ver weg van hoofdsteden van hun landen. De VN noemt als voorbeeld vluchtelingen die al jarenlang in kampen leefden. In Uganda schreven donderdag kranten dat maar liefst 35 vluchtelingenkampen ontruimd zouden moeten worden.