„Een jaar geleden kon je het vertrek van Karl Rove al zien naderen”, zegt politiek analist Georges Stephanopoulos van de zender ABC-News. Rove kreeg toen „nieuwe taken” binnen het Witte Huis, wat sommigen beschouwden als een feitelijke demotie. „De zaken gingen in het voorjaar van 2006 niet zo goed. President Bush verving chefstaf van het Witte Huis Andrew Card door Joshua Bolten en gaf laatstgenoemde verstrekkende volmachten. Woordvoerder Scott McClellan werd vervangen door Tony Snow, en Rove verloor zijn titel als plaatsvervangend chef-staf en zou zich „exclusief” gaan concentreren op de tussentijdse verkiezingen”, aldus Stephanopoulos.Na de herverkiezing van Bush in 2004 had de president zijn politieke vertrouweling nog lovend „de architect” genoemd: van zijn twee verkiezingen tot gouverneur van Texas en van zijn twee presidentiële campagnes. Vanwaar de feitelijke rangverlaging in het voorjaar van 2006? President Bush startte na zijn herverkiezing met de door Rove geïnspireerde campagne voor privatisering van „social security”, de Amerikaanse variant van de Nederlandse AOW, maar die hervorming stuitte op breed verzet en kwam niet van de grond. Een campagne voor de versoepeling van de immigratiewetgeving stuitte vooral op verzet binnen president Bush’ eigen Republikeinse Partij en ten slotte werd Rove prominent genoemd in de affaire rond CIA-agente Valerie Plame. „Dat alles was voldoende reden om Rove gedeeltelijk aan de kant te schuiven”, meent politiek analist David Boaz van het Cato Research Institute in Washington.

Karl Rove had jarenlang gedroomd van het creëren van een „permanente Republikeinse meerderheid”, die de Democraten voor tientallen jaren buitenspel zou zetten, zoals Roosevelt dat in feite in de jaren dertig met de Republikeinen gedaan had. Hij wilde zich vooral concentreren op de jongere kiezers. In november vorig jaar volgde het ruwe ontwaken uit deze politieke droom. Vooral als gevolg van de groeiende kritiek op het Amerikaanse optreden in Irak verloren de Republikeinen bij de tussentijdse verkiezingen hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en in de Senaat aan de Democraten, ondanks de „speciale” inspanningen van Rove. Bovendien blijken jongeren zich volgens recente opiniepeilingen meer en meer tot de Democraten te wenden.

Rove ontsnapte aan een formele beschuldiging in de affaire rond Valerie Plame. Hij was wel betrokken bij het bekendmaken van Plames undercoverstatus als CIA-agente, wat strafbaar is volgens de Amerikaanse wet. Echter kon niet worden aangetoond dat Rove dat opzettelijk had gedaan als represaille tegenover Plames echtgenoot, oud-ambassadeur Wilson, die zich in The New York Times kritisch had uitgelaten over het Irakbeleid van president Bush. Intussen raakte Rove verwikkeld in de affaire rond de ontslagen van negen federale officieren van justitie.

Volgens de Democraten en een groeiende groep Republikeinen zijn deze officieren van justitie ontslagen om politieke redenen. Rove zou daarbij een rol gespeeld hebben. Een van de officieren is intussen vervangen door een onervaren politieke beschermeling van Rove. De Senaat heeft Rove gedagvaard om te komen getuigen, maar het Witte Huis heeft dit afgewezen.

Kan het Witte Huis Rove blijven beschermen nu hij niet meer tot de staf van president Bush behoort? Sidney Blumenthal, voormalig politiek adviseur van president Bill Clinton: „Jawel, dat kan, zoals dat ook gebeurde met Harriet Miers, die ook niet voor de Senaat is verschenen. Maar het is wel duidelijk dat figuren zoals Miers en Rove in plaats van troefkaarten meer en meer politieke stenen om de hals van het Witte Huis worden. Vandaar hun vertrek, dat uiteraard altijd wordt verkocht als vrijwillig.” Blumenthal wijst erop dat de „inzetbaarheid” van Rove grotendeels was opgebruikt. Daartegenover nam de politieke kwetsbaarheid van Rove toe nu de Democratische meerderheid in het Congres niet langer de helpende hand wil bieden om het presidentiële beleid te verwezenlijken.

„Karl Rove was ongetwijfeld een gewiekst politiek strateeg, hoewel ik nooit een bewonderaar ben geweest van zijn politieke lastercampagnes waarin hij zich al in zijn eerste jaren in de politieke arena specialiseerde. Het vertrek van Rove heeft volgens mij overigens een bedenkelijk aspect. Hij bood in sommige opzichten binnen het Witte Huis tegenwicht aan de aartsconservatieve en mijns inziens niet altijd even democratische invloeden van vicepresident Dick Cheney. Diens invloed zal door het vertrek van Rove in de resterende zeventien maanden van het presidentschap van Bush toenemen, verwacht ik”, aldus Blumenthal.