De jongste politieke crisis in Warschau vloeit voort uit het ontslag, begin vorige maand, van de minister van Landbouw en vicepremier Andrzej Lepper. De leider van de populistische boerenpartij Samoobrona (Zelfverdediging) werd door de minister-president aan de kant geschoven op beschuldiging van betrokkenheid bij een smeergeldaffaire. Daarbij zouden Samoobrona-ambtenaren 3 miljoen zloty (800.000 euro) hebben opgestreken door het bestempelen van landbouwgrond tot industriegrond. Lepper, die afgelopen herfst ook al werd ontslagen, heeft de aantijgingen resoluut van de hand gewezen.Aanvankelijk bleef Samoobrona deel uitmaken van de regering. Terugtrekken uit de coalitie was geen optie, omdat Kaczynski dreigde met vervroegde verkiezingen, wat de definitieve nekslag voor de boerenpartij zou kunnen betekenen. Samoobrona is er bij nieuwe verkiezingen namelijk allerminst zeker van de kiesdrempel van 5 procent te halen. Vandaar dat de partij in allerijl besloot tot samenwerking met de andere kleine coalitiepartner, de eveneens om haar politieke voortbestaan strijdende Liga van Poolse Gezinnen (LPR).

Zondag besloot Lepper, na een bijeenkomst waarin de partijleiding zich massaal achter hem schaarde, zijn gram te halen door de twee overgebleven Samoobronaministers uit de regering terug te trekken en aan te geven dat zijn partij in het Poolse parlement, de Sejm, niet langer overeenkomstig de aanwijzingen van Recht en Gerechtigheid (PiS), de partij van Kaczynski, zou stemmen. „De coalitie bestaat niet meer”, concludeerde Lepper na afloop van de partijbijeenkomst. Verder regeren wilde hij alleen zonder Kaczynski als premier, een eis waarbij de LPR-minister van Onderwijs en vicepremier Roman Giertych zich dinsdag ook aansloot.

Lepper legde de verantwoordelijkheid voor de crisis bij premier Kaczynski, die hem ten onrechte zou hebben ontslagen, en gaf aan klaar te zijn voor een „lange strijd om de goede naam van Samoobrona en de eigen waardigheid.” In hoeverre de beschuldigingen aan het adres van de amateurbokser terecht zijn, valt inderdaad te bezien. Poolse kranten beweerden vorige week dat de boerenleider het slachtoffer is geworden van een zorgvuldig opgezette valstrik. Die zou het werk zijn van het -door de regering-Kaczynski- in het leven geroepen Centrale Anticorruptiebureau (CBA), dat moet zorgen voor de beloofde „morele zuivering” van de staat.

Samoobrona laat zich intussen niet onbetuigd. De partij dreigde dinsdag met openbaarmaking van compromitterende geluidsfragmenten van premier Kaczynski. „Er zijn veel opnames en die zijn goed beveiligd”, zei vicepartijvoorzitter Janusz Maksymiuk tegenover de krant Zycie Warszawy. Partijwoordvoerder Mateusz Piskorski kondigde aan dat Lepper komende week meer informatie zou verschaffen over de opnames, die Kaczynski en de manier waarop hij met politieke tegenstanders omgaat, „in zeer slecht licht” plaatsen.

De kans op een nieuwe lijmpoging van de huidige coalitie lijkt klein. Grote vraag is wat premier Kaczynski gaat doen. Mogelijk probeert hij Samoobrona te vervangen door de minder populistische boerenpartij PSL. Voor een regeringsmeerderheid komt hij dan nog 3 zetels tekort. Die zouden ’geworven’ kunnen worden onder Samoobrona-afgevaardigden - wat geen onmogelijke opgave lijkt, aangezien deze parlementariërs niet zeker zijn van hun politieke toekomst.

Andere waarnemers menen dat Kaczynski doelbewust aanstuurt op nieuwe verkiezingen. Dat zou te maken hebben met een centenkwestie. Onlangs keurde de kiescommissie de financiële afrekening van de PiS af wegens onterecht ontvangen giften. De straf -drie jaar lang geen overheidssubsidie- zou de PiS ruïneren. Alleen in geval van nieuwe verkiezingen verliest de straf zijn geldigheid.

De laatste dagen doet een derde scenario de ronde. De oppositiepartijen PO (Burgerplatform), SLD (sociaaldemocraten) en PSL zouden samen met Samoobrona via een motie van wantrouwen Kaczynski naar huis kunnen sturen en samen een nieuwe regering vormen. Het gerucht wordt gevoed door een oproep van Lepper aan de PO om „de verantwoordelijkheid voor het lot van het land op zich te nemen.”

Premier Kaczynski zelf zinspeelde gisteravond op vervroegde verkiezingen nadat hij zijn minister van Binnenlandse Zaken de laan had uitgestuurd. „Als er geen parlementaire meerderheid is, zijn nieuwe verkiezingen onvermijdelijk”, aldus Kaczynski. „Ik ben voor snelle verkiezingen omdat we te maken hebben met een destructieve oppositie.” Het wachten lijkt op het moment dat de Sejm terugkeert van reces.