De snoepketting met eetbare ringen in diverse vormen en kleuren hangt nog niet in de stal of verschillende varkens happen er al in.Binnen een paar minuten is een van de ’donuts’ van aardappelzetmeel verdwenen. „Ik heb het eerst geprobeerd bij een kinderboerderij. De vormpjes waren zo weg”, zegt beeldend kunstenaar Irma Horstman over haar Piggy Toys.

Ze is een van de vijf kunstenaars die woensdagmiddag in de proefstal van LTO Nederland in Raalte hun ’speelgoed voor varkens’ lieten zien. Binnenkort verplichte kost. Vanaf 1 juli moet er voldoende afleiding in de stal te vinden zijn, zo is door de Europese Unie vastgesteld.

Varkens zijn intelligente dieren, die zich vervelen in de Nederlandse stallen waar ze van hun natje en droogje voorzien zijn, meent Bert van den Berg van de Dierenbescherming. „Ze gaan vervolgens aan elkaar wroeten, tot bloedens toe.” Doel van de maatregel is het verbeteren van het welzijn van de varkens.

De veelgebruikte ijzeren ketting is niet meer voldoende. Er is behoefte aan alternatieven. Autobanden mogen niet, daar zitten gevaarlijke stoffen in. Het ministerie van Landbouw heeft alle Nederlandse varkenshouders een folder gestuurd waarin staat hoe het anders kan. Het schijnt al voldoende te zijn als er een blokje aan de ketting wordt gehangen.

LTO en de Dierenbescherming gingen een stap verder en vroegen kunstenaars om hulp. Dit resulteerde in het project ”Paarlen voor de zwijnen”. Kunstenaars mochten „wroetproducten” bedenken die interessant zijn voor varkens, weinig arbeidsintensief voor varkenshouders en geschikt voor meerdere varkens.

Eva Meijer bedacht de toverbal. „Varkens houden van slopen en ze willen graag dingen in hun bek houden. De kegel bestaat uit verschillende eetbare lagen die elk een andere smaak of geur hebben. De varkens kunnen hem laag voor laag uitpakken.”

Behalve een wipwap -zeer toepasselijk Piggy Wiggy genoemd- en een snoepautomaat werd in Raalte de wroezelwand getoond, bedacht door productontwerper Sharon Geschiere. „Gekleurd licht en geluiden prikkelen de zintuigen van varkens. Wat dat betreft zijn het net peuters.”

De varkens in Raalte bedachten zich inderdaad geen moment toen de kleurige hanger in de stal kwam. Ze snoven en trokken eraan. „Het zijn ontzettend nieuwsgierige beesten.”

Staan de vaderlandse varkensboeren in de rij voor het speelgoed? Volgens Annechien ten Have van LTO Nederland is er voorzichtig enthousiasme. „Als dit het welzijn van de varkens verbetert, is een boer best bereid zoiets op te pakken.”

Natuurlijk zal het ook afhangen van de kosten die met de speeltjes zijn gemoeid. Daarover werd woensdagmiddag in Raalte nog weinig duidelijk. „Het is een zoektocht naar het economisch haalbare.” Ten Have noemde desgevraagd de ketting met kleurige materialen „goed toepasbaar.”

Volgens Karel de Greef, onderzoeker bij de Animal Sciences Group van de Wageningen Universiteit, is uit wetenschappelijk onderzoek gebleken dat varkens welvaren bij gedrag dat wordt beloond. „De arbeid zelf is ook al een beloning.”

Hij volgt de proef in Raalte met interesse. „Hoe varkens reageren op beweging zoals bij de wipwap, is nooit onderzocht. Eigenlijk is het apparaat niet zo spannend voor de beesten.”

De Greef stelt dat een varken net zo intelligent is als een hond. Maar of het varken de rat zal evenaren, weet de onderzoeker niet. „Ratten werken liever voor hun voer dan dat ze het zo krijgen.”