Een gedwongen exodus uit uitgedroogde steden staat niet vandaag of morgen te gebeuren, maar het is een toekomstperspectief waar Cantu Suárez als onderdirecteur van de Nationale Watercommissie van Mexico serieus rekening mee houdt.

Driekwart van alle Mexicanen woont in het noorden, terwijl het water zich in het uiterste zuiden bevindt. De afgelopen decennia zijn steden als Tijuana en Ciudud Juárez, beide vlak onder de grens met de Verenigde Staten, explosief gegroeid, zonder dat er rekening werd gehouden met de watervoorziening. Ook Mexico-stad, acht eeuwen geleden door de azteken gebouwd op enorme waterbassins, is niet in staat alle 22 miljoen inwoners van water te voorzien.

„In plaats van voorzichtig te zijn bleven we gewoon pompen’”, zegt César Herrera Toledo, een van Cantu Suárez’ medewerkers. Inmiddels ziet de regering in dat de watervoorziening een groot probleem is, maar tot de bevolking is dat nog niet doorgedrongen.

Ooit was water in Mexico gratis. Die tijden zijn voorbij, maar uit angst voor stemmenverlies durven politici de waterprijs niet op te trekken naar een reëel niveau. Daardoor betaalt de landbouw, verantwoordelijk voor 80 procent van het jaarlijkse waterverbruik, nog altijd niets. Huishoudens krijgen hooguit eenderde van de werkelijke prijs in rekening gebracht.

Ook wordt er nog altijd veel water verspild. Minder dan de helft van het gebruikte water van Mexico-stad wordt gezuiverd en opnieuw gebruikt. De rest verdwijnt in de grond of stroomt naar de Golf van Mexico. De pijpleidingen zijn verouderd en veelal lek. In de meeste steden lekt meer dan de helft van het water weg. Bovendien worden grote hoeveelheden water illegaal afgetapt.

Van de grote rivieren in het noorden hoeft Mexico weinig heil te verwachten. De Colorado stroomt door tien Amerikaanse staten en is weinig meer dan een modderstroompje tegen de tijd dat de rivier Mexico bereikt.

De Río Grande, die gedeeltelijk de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten vormt, heeft meer water. De twee landen hebben een verdrag gesloten over de verdeling daarvan. Mexico kan extra water lenen, maar moet dat op termijn teruggeven aan de VS. De ’waterschuld’ van Mexico is inmiddels opgelopen tot een hoeveelheid die voldoende is om heel België 5 centimeter onder water te zetten.

Ondertussen zijn de oude gewoontes moeilijk uit te roeien. Midden in de woestijn wordt overal katoen verbouwd - ook al betekent dat het oppompen van enorme hoeveelheden water in een gebied waar maar een paar centimeter regen per jaar valt. In de kurkdroge Sonorawoestijn staan olijfbomen waarvan de takken zo vol vocht zitten dat ze dreigen af te breken.

Tegelijkertijd staan de vrouwen van Oaxaca, ten zuiden van Mexico-stad, iedere ochtend rond zonsopgang met een paar jerrycans in de rij te wachten op de vrachtwagen die water komt brengen.

„We zouden water moeten krijgen”, zegt Oscar Casas uit Mexico-stad, „maar we krijgen het niet. Of liever, maar een paar uur per week. Meestal moet mijn vrouw met een grote ketel water gaan halen.” Het is net als met de luchtverontreiniging, die in Mexico-stad al jaren op een gevaarlijk hoog niveau ligt, zegt Casas. „Politici praten erover. Mensen beloven dingen. Uiteindelijk leer je ermee te leven.”

Volgens historicus en voormalig gemeenteraadslid Jorge Legorreta zijn alle problemen begonnen met de Spaanse kolonisten die vijf eeuwen geleden arriveerden. Tenochtitlán, de aztekenhoofdstad waarop Mexico-stad is gebouwd, had nooit te weinig water, maar juist te veel. De azteken beschikten over een uitgebreid netwerk van dijken, dammen en bruggen, vertelt Legorreta, maar de Spanjaarden walsten alles plat. „Zij wilden wegen voor hun rijtuigen en grond voor hun paleizen.”

Door de eeuwen heen zijn de kanalen gedempt, de rivieren verwoest en de waterbassins vergiftigd. „Ondanks alles wat we hebben geleerd”, verzucht Legorreta, „gaat de verwoesting nog altijd door.”