Ed Valk en Pierena van der Woude startten in Namibië een lunchroom om gehandicapten aan werk te helpen.Een gehandicapte gaat in veel ontwikkelingslanden door het leven als een paria, een uitgestotene. Een gehandicapt kind is een vloek voor het gezin. Het zal nooit geld kunnen verdienen, maar alleen veel kosten. De ouders zien zich genoodzaakt meer kinderen te krijgen om het verlies op te vangen. Zeker in rurale gebieden hebben gehandicapten nauwelijks de mogelijkheid om zich te ontwikkelen. In het arbeidsproces is geen plaats voor hen. Ook in het reguliere onderwijs en op universiteiten zijn ze niet welkom.

Vanuit de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie VSO zetten Ed Valk en Pierena van der Woude zich in om de situatie van gehandicapten in het Zuidelijk-Afrikaanse Namibië te verbeteren. In de hoofdstad Windhoek ontwikkelden zij in samenwerking met de lokale gehandicaptenorganisaties het plan om een lunchroom te openen die geheel gerund wordt door (lichamelijk) gehandicapten. In de lunchroom kunnen ook handgemaakte producten van gehandicapten gekocht worden.

Zelfvertrouwen
De regering van Namibië heeft weliswaar meerdere regelingen getroffen voor gehandicapten, maar lang niet iedereen profiteert daarvan. Zo zijn de speciale scholen voor velen onbereikbaar. Van der Woude: „Iemand kan in een dorp op 30 kilometer afstand van een speciale school wonen. Die afstand valt meestal niet te overbruggen.” De maandelijkse toelage waar gehandicapten recht op hebben is niet eens voldoende om het schoolgeld van te betalen en bovendien weet zo’n 60 procent van de gehandicapten volgens Van der Woude niet eens van het bestaan van de uitkering af.

Gehandicapten hebben daardoor vaak een achterstand in onderwijs. „Dat is het grootste probleem”, stelt Van der Woude. „Door het gebrek aan onderwijs worden de mogelijkheden op de arbeidsmarkt nog kleiner.” Geen wonder dat veel gehandicapten kampen met een minderwaardigheidscomplex. Ze zien nergens mogelijkheden.

Van der Woude geeft aan dat de energie daarom allereerst gaat zitten in het creëren van zelfvertrouwen. „We proberen gehandicapten duidelijk te maken dat ze wel degelijk dingen kunnen en in de maatschappij inzetbaar zijn.” Vanuit lokale organisaties zijn er speciale projecten voor blinden, doven, gehandicapte kinderen en gehandicapte vrouwen.

In het managementteam dat de lunchroom moet gaan aansturen, zitten vrijwel alleen gehandicapten. De bedoeling is dat zij de lunchroom binnen twee jaar winstgevend zullen maken. Onder hen zijn mensen met ervaring in recht, financiën en bedrijfsvoering.

Van der Woude hoopt dat de deelnemers aan het project door de werkervaring die ze opdoen ook aantrekkelijk worden voor werk in reguliere bedrijven. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat zij doorstromen en geen jaren blijven werken in de lunchroom. „We willen zo veel mogelijk mensen kennis meegeven”, zegt de oud-VSO’er, die momenteel weer in Zoetermeer woont. Er zijn inmiddels contacten met bedrijven, maar ze staan nog niet in de rij.

Toeristencentrum
Van der Woude heeft de exacte aantallen gehandicapten in Namibië niet voorhanden, maar weet dat het in de regel om 5 procent van de bevolking gaat. Op de 2 miljoen Namibiërs zou het dan om zo’n 100.000 mensen gaan. Door het oorlogsverleden -Namibië werd in 1990 onafhankelijk na een guerrillaoorlog van bijna 25 jaar- is het niet vreemd te veronderstellen dat het aantal in Namibië nog enkele percentages hoger ligt.

„Gehandicapten in Namibië hebben van jongs af aan een probleem”, zegt Van der Woude. Het gebrek aan onderwijs leidt er bijvoorbeeld toe dat ze geen aidsvoorlichting krijgen. Het percentage aidsslachtoffers onder gehandicapten is dan ook bovengemiddeld. Het betekent dat er voorlichtingsmateriaal in braille voorhanden moet zijn. Maar ook wetgeving en lesboeken in braille zijn nodig. De overheid heeft dit overigens tot punt van aandacht gemaakt.

Bedrijven uit Namibië staan ook bij een verzoek om een aanvangssponsoring aarzelend tegenover het project, merkte Van der Woude. „Ze vragen zich af of het iets is. Kunnen gehandicapten dit wel? Ik hoop natuurlijk dat de praktijk uitwijst dat ze het wel degelijk kunnen en ik heb er ook het volste vertrouwen in.”

Een dove kan niet helpen in de bediening, dat is duidelijk. „Maar in de keuken kan hij of zij een waardevolle kracht zijn. Een persoon die slecht loopt, kan bijvoorbeeld weer achter de kassa. Er zijn mogelijkheden genoeg, het gaat er om dat je ze ook ziet.”

De locatie lijkt in ieder geval mee te kunnen helpen om het project tot een succes te maken: vlak bij een toeristencentrum in Windhoek. „Maar we hopen natuurlijk dat ook veel lokale Namibiërs de lunchroom zullen ontdekken.”