Propaganda op een fonkelnieuw infobord
UTRECHT - Aan het einde van de schietbaan van het Utrechtse Fort De Bilt prijken vier levensgrote foto’s. Op een daarvan staat een paard half in het water, de bijbehorende wagen is nog dieper weggezakt. Het is een Nederlandse propagandafoto uit 1939. „Komen jullie deze kant op, dan gebeurt dit, moest de plaat duidelijk maken.”
Even voorbij de toegangspoort van het fort aan de Biltsestraatweg, net buiten het centrum van Utrecht, schildert een jongen keurig afgezaagde boomstammetjes felgroen. „Die ga ik vanmiddag nog de grond in slaan”, zegt directeur Jan Durk Tuinier van Stichting Vredeseducatie, waar Fort De Bilt deel van uitmaakt. De paaltjes moeten bezoekers de weg gaan wijzen op het fortterrein. Vanaf zaterdag, want dan houdt Fort De Bilt open dag. Dan gaat ook de nieuwe buitententoonstelling officieel van start.Het verdedigingswerk maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en moest de Biltsestraatweg, toen de belangrijke verbindingsweg tussen Utrecht en Arnhem, afsluiten voor de vijand. Die weg, die eerst om het fort heen lag, loopt overigens vanwege de toegenomen verkeersdrukte sinds 1930 dwars eroverheen. Het deel ten zuiden van de straat is nu nog in handen van de marechaussee.
Op het noordelijk deel van het fort, dat in dit jaargetijde oogt als een frisgroen park, is de schietbaan prominent aanwezig. Het imposante bouwsel, bestaand uit een aantal achter elkaar geplaatste bogen, is jonger dan de rest van het fort, dat verrees tussen 1816 en 1879. Soldaten gebruikten de baan tussen 1935 en 1980 als oefenterrein. Tuinier wijst naar de poortjes. „Als je hier doorheen kijkt, lijkt de schietschijf verder weg. Zo konden de militairen beter oefenen.”
Naast de baan staat een fonkelnieuw informatiebord. Het is een van de vijf panelen die, samen met de minitentoonstellingen in diverse gebouwen van het fort, bezoekers moeten laten lezen en zien wat zich in het verleden rond het fort afspeelde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden op dit vestingwerk 140 verzetsmensen doodgeschoten. Direct na de oorlog bevolkten NSB’ers met hun vrouwen en andere collaborateurs het terrein.
Maar ook minder in het oog schietende historische weetjes zijn niet vergeten. Het bord op het bastion aan de fortgracht toont een foto met hobbelige, scherpe ijsschotsen die rechtop in de gracht staan. „In vorstperiodes maakten de jongens van ijsschotsen een muur. Dat werd veel geoefend”, weet Tuinier.
Met de huidige aanpassingen wil het fort meer volwassenen gaan trekken. Nu richt het zich met name op schoolklassen voor zogenaamde vredeseducatie. „We geven de kinderen altijd een briefje mee met de vraag of hun ouders ook eens komen”, zegt Tuinier. Dat maakt het bezoek volgens hem effectiever. „Ouders en kinderen kunnen dan samen napraten: Wat betekent vrijheid? Dat alles kan? Of moeten er juist regels zijn?”