De presidenten en premiers waren zondag in Berlijn bijeen om te vieren dat op 25 maart 1957 de EEG werd opgericht. In een plechtige verklaring beloven zij de huidige Unie een „nieuwe gemeenschappelijke basis” te geven vóór de komende verkiezingen voor het Europees Parlement, die plaatsvinden in juni 2009.Er is de afgelopen weken stevig gebakkeleid over deze passage. De achttien lidstaten die de ontwerpgrondwet inmiddels hebben goedgekeurd, bepleitten een expliciete verwijzing naar dat document als vertrekpunt voor verder overleg. Maar door weerstand tegen die benadering van vooral Frankrijk en Nederland, waar de burgers in 2005 bij een referendum een nee lieten horen, alsmede het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië, bleef het uiteindelijk bij een meer neutrale formulering.

De Duitse bondskanselier Merkel, bij wie deze zes maanden het EU-voorzitterschap berust, mikt erop in juni een concreet werkplan te kunnen presenteren voor het vervolgtraject. Zij zegt te verwachten dat Portugal, dat vanaf 1 juli de regie voert, in de tweede helft van dit jaar een zogeheten intergouvernementele conferentie (igc) belegt voor onderhandelingen tussen de regeringen. Als het resultaat daarvan reeds in 2009, zoals nu aangekondigd, moet zijn geratificeerd, rest er waarschijnlijk een te korte periode om een geheel nieuwe versie van het beoogde verdrag op te stellen.

Premier Balkenende vindt echter dat het primair dient te gaan om de inhoud. „Die is leidend, niet het tijdstip”, benadrukte hij in Berlijn. Zijn Poolse collega Kaczynski noemde de afgesproken deadline trouwens meteen al „onhaalbaar.” Het Nederlandse kabinet richt zich op uiteindelijk een tekst die qua omvang, inhoud en benaming afstand neemt van het ontwerp voor een gezamenlijke constitutie. Balkenende erkende dat het niet makkelijk zal worden dat te bereiken.

De verklaring die de regeringschefs zondag aanvaardden, somt de successen op van een halve eeuw integratie, waaronder vrede, welvaart, democratie, rechtsstaat, open grenzen, een gemeenschappelijke markt en de euro. „We leven vandaag met elkaar zoals dat eerder niet mogelijk was. Wij burgers van de Europese Unie hebben het geluk verenigd te zijn”, luidt het.

Een vermelding van de christelijke wortels van Europa, waarop met name Polen had aangedrongen, ontbreekt. Paus Benedictus XVI heeft daar scherpe kritiek op geuit. Hij sprak in een reactie van „geloofsafval.”