In memoriam: Arthur Schlesinger (1917-2007)
NEW YORK - De Amerikaanse historicus Arthur Schlesinger is woensdagavond in New York overleden. Schlesinger werd 89 jaar. Hij overleed volgens zijn zoon Stephen aan de gevolgen van een hartaanval.
Arthur Schlesinger verwierf faam door het schrijven van een aantal succesvolle boeken. Hij kreeg tweemaal een Pulitzerprijs voor zijn boeken en werd tweemaal vereerd met de Amerikaanse Nationale Boekenprijs. Maar het meest bekend werd Schlesinger waarschijnlijk bij de meeste van zijn landgenoten als adviseur en vertrouweling van de Democratische president John F. Kennedy.Op 9 januari 1961 bracht de nieuwgekozen Amerikaanse president John Kennedy een onverwacht bezoek aan Schlesinger in New York. Hij vroeg de historicus of hij ”speciale assistent” in het Witte Huis wilde worden. „Als u denkt dat ik u van dienst kan zijn, dan kom ik graag”, luidde Schlesingers antwoord.
Hij diende Kennedy niet alleen van advies over tal van politieke en maatschappelijke zaken, maar behandelde het Witte Huis in deze jaren tegelijkertijd als studieobject. Hij maakte vrijwel dagelijks aantekeningen, die hij later gebruikte voor zijn boek ”Duizend Dagen. John F. Kennedy in het Witte Huis”. Hij kreeg voor dit boek zowel een Pulitzerprijs als de Nationale Boekenprijs.
Arthur Bancroft Schlesinger werd op 15 oktober 1917 geboren in Columbus (Ohio). Een van zijn voorvaderen was de historicus George Bancroft, die in de 19e eeuw een monumentale twaalfdelige geschiedenis van Amerika schreef. Ook zijn vader Arthur M. Schlesinger was historicus.
Na zijn middelbare school studeerde Schlesinger geschiedenis aan de Universiteit van Harvard, waar hij magna cum laude afstudeerde. Later doceerde hij tot zijn pensioen geschiedenis aan dezelfde universiteit. Na een kort gastdocentschap aan de Universiteit van Princeton gaf hij in z’n laatste jaren nog colleges aan de Universiteit van New York.
Arthur Schlesinger was een uitgesproken liberaal. In de jaren veertig -toen de beruchte senator Joseph McCarthy op jacht was naar communisten- richtte Schlesinger samen met de weduwe van president Franklin Roosevelt, Eleanor Roosevelt, de groep ”Amerikanen voor Democratische Actie” op. De groep keerde zich tegen de (vermeende) communistische dreiging, maar bepleitte tegelijkertijd eerbiediging van de Amerikaanse burgerrechten.
Presidenten vormden een favoriet onderwerp van de historicus Schlesinger. Hij richtte zijn aandacht op Andrew Jackson (president van 1829 tot 1837), Franklin Roosevelt (1933-1945) en John F. Kennedy (1961-1963). Ook schreef hij over de broer van laatsgenoemde, Robert Kennedy, die in het kabinet van zijn broer minister van Justitie was. Robert Kennedy werd in juni 1968 vermoord tijdens zijn campagne voor de Democratische presidentskandidatuur.
Schlesinger werkte voor beide Kennedy’s als adviseur tijdens hun verkiezingscampagnes.
Zijn belangrijkste meningsverschil met president John Kennedy betrof de geplande (en mislukte) invasie in de Cubaanse Varkensbaai in 1961. De actie werd uitgevoerd door Cubanen die gevlucht waren voor het regime van Fidel Castro, maar had de duidelijke steun van Washington.
„Arthur was een loyaal adviseur voor president John Kennedy en een trouwe vriend voor mij en voor alle Kennedy’s. Zijn boeken bieden de komende generaties een kostbaar inzicht in de nieuwste geschiedenis van Amerika”, aldus senator Edward Kennedy donderdag in een reactie op het overlijden van Schlesinger.
Schlesinger was niet alleen historicus, hij was ook politiek activist. Zo pleitte hij in de jaren zeventig voor impeachment (afzetting) van president Richard Nixon na het Watergateschandaal. Twintig jaar later pleitte hij tegen afzetting van president Clinton, die in moeilijkheden was geraakt door de affaire met Monica Lewinsky.
De Democraat Schlesinger was niet erg onder de indruk van de huidige president George Bush (junior). In zijn laatste boek ”War and the American Presidency” (Oorlog en het Amerikaanse presidentschap, 2004) noemt Schlesinger de invasie van Irak en de chaotische nasleep daarvan „een afschuwelijke puinhoop.”
Voor de uitbreiding van de presidentiële macht in de jaren onder Bush betaalden de Amerikanen volgens Schlesinger een hoge prijs, namelijk beperking van hun burgerlijke rechten en vrijheden.