Een kilo katoen bracht een boer in 2003-2004 nog 42 dollarcent (32 eurocent) op. Het jaar daarop bleef daarvan nog 35 dollarcent over, en dit seizoen 33 dollarcent. Volgend jaar kan de prijs verder zakken tot 30 dollarcent, zegt Sofitex, veruit de grootste katoenfirma in het West-Afrikaanse Burkina.Volgens Oxfam kregen Amerikaanse katoenboeren tussen 2004 en 2005 alleen al een slordige 1 miljard dollar aan subsidies toegestopt, waardoor ze voor een goedkopere prijs verkopen dan hun Afrikaanse concurrenten en de marktprijs van katoen naar beneden halen. In diezelfde periode verloren katoenboeren in zwart Afrika 450 miljoen dollar. Ongeveer 20 miljoen mensen in de regio die voor hun inkomen van katoen afhankelijk zijn, werden armer. Niet omdat ze minder hard hadden gewerkt, maar omdat de markt tegenzat.

Tot overmaat van ramp wordt meststof duurder, zegt Drissa Fayama, een katoenboer in Siniena, in het westen van Burkina Faso. „We gaan een tijdje geen of minder katoen verbouwen en schakelen over op mais en sorghum”, zegt hij. Zelf is Fayama van plan deze keer 2 hectare katoen te zaaien, in plaats van de gebruikelijke 4 hectare. „Ik moet mijn gezin eten kunnen geven. Mijn twee kinderen kunnen niet met een lege maag naar school.”

Maar voor een zak van 100 kilo mais krijg je op de plaatselijke markt maar ongeveer 5 dollar, of minder dan 1 dollarcent per kilo. Er bestaan ook geen netwerken om granen te verkopen, wat kleine boeren kan ontmoedigen om dezelfde overstap te maken als Fayama.

Misschien is genetisch gemanipuleerd katoen de oplossing, stelt de overheid van Burkina. Ze wil dat in 2008 over het hele land zaaien. Specialisten schatten dat genkatoen boeren een opbrengst van 2500 tot 3000 kilo per hectare levert, tegenover gemiddeld 1000 kilo met gewone katoen. Genkatoen is bovendien goedkoper om te verbouwen - reken nog eens 72 dollar winst per hectare.

De katoenfirma Sofitex van haar kant gaat drie extra katoenverwerkingsfabrieken bouwen om competitiever te worden. Kostprijs: 1 miljoen dollar. Katoenboeren bezitten ongeveer 30 procent van de aandelen in Sofitex.

„Als we niet willen verdwijnen, moeten we onze investeringen verhogen”, zegt Georges Yameogo, productiedirecteur van de katoenfabriek. „Als de katoen verdwijnt, krijgen we een sociale crisis.” Sofitex verwacht dit jaar een productie van 700.000 ton katoen; de nationale geschatte productie bedraagt 800.000 ton.

Een aantal Burkinese katoenboeren had gehoopt dat hun situatie zou verbeteren door de Dohaontwikkelingsonderhandelingen binnen de Wereldhandelsorganisatie. De Doharonde, genoemd naar de plek waar ze in 2001 werd opgestart, had de bedoeling ontwikkelingslanden een eerlijk deel van de internationale handel te geven - onder meer door te snijden in landbouwsubsidies aan westerse boeren. Maar de onderhandelingen liepen vast.

De oudere boeren zullen wel doorgaan onder deze moeilijkheden, maar ik vrees dat de jongere weg zullen gaan”, zegt François Traoré, voorzitter van de Nationale Unie van Burkinese Producenten en van de Vereniging van Afrikaanse Katoenboeren.

„Toch blijf ik hopen”, zegt de voorzitter. De huidige handelsakkoorden zijn een commercieel systeem, opgezet door de grote wereldmachten en op maat van hun eigen belangen geknipt. Geduld en strijd zijn nodig om Afrikaanse landen hun plaats op de markt te geven.