Annan kwam tijdens de tien jaar die hij aan het hoofd stond van de volkerenorganisatie, herhaaldelijk in botsing met de VS, onder meer in 2003 toen Washington zonder toestemming van de VN-Veiligheidsraad Irak binnenviel. Het was maandag zijn laatste rede als secretaris-generaal op Amerikaanse bodem. Hij zal nog toespraken houden in het VN-hoofdkantoor in New York, maar dat is formeel geen Amerikaanse grondgebied.„Als macht, in het bijzonder militair geweld, wordt gebruikt, dan zal de wereld dat alleen legitiem vinden als hij overtuigd is dat die voor het juiste doel wordt gebruikt - voor breed gedeelde doelen - in overeenstemming met breed aanvaarde normen", aldus Annan. Eerder had de Ghanees, in navolging van veel volkenrechtsgeleerden, de Amerikaanse overval ’illegaal’ genoemd.

Annan zei maandag dat Irak inmiddels de „waarschijnlijk dringendste crisis ter wereld" is geworden, met meer dan 5000 doden per maand en honderdduizenden ontheemden. Volgens de secretaris-generaal staat Irak „aan de rand van burgeroorlog en chaos".

De Ghanees merkte op dat de VS historisch gezien worden beschouwd als een van de leidinggevende landen op het terrein van de mensenrechten. „Als het erop lijkt dat zij aan hun eigen idealen en doelen ontrouw worden, dan zijn hun vrienden natuurlijk verontrust en verward", aldus Annan, zonder Guantànamo Bay en Abu Ghraib met naam te noemen. Daar hebben de VS zich schuldig gemaakt aan flagrante schendingen van de mensenrechten.

Annan haalde Truman aan met de woorden: „Het is de verantwoordelijkheid van de grote staten om de mensen in de wereld te dienen, niet om hen te overheersen". De Ghanees wordt op 1 januari opgevolgd door de Zuid-Koreaan Ban Ki-moon.

Een zegsman van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken reageerde maandag schouderophalend op de kritiek van Annan. Volgens de woordvoerder heeft de hoogste baas van de VN „recht op zijn mening" en is het ook „zijn taak kritisch te staan tegenover de VS of elk andere land".