Finland, huidig voorzitter van het verenigd Europa, had gehoopt volgende week op de top van de regeringsleiders steun te krijgen voor de afschaffing van het vetorecht in de sfeer van justitie. In veel hoofdsteden bestaan tot dusver echter bezwaren tegen de overschakeling naar meerderheidsbeslissingen op dat terrein en dus blijft zo’n aanpassing van de procedureregels voorlopig uit.Wat de noodzaak van unanimiteit kan betekenen, werd afgelopen maandag geïllustreerd bij de ministersvergadering over een plan om personen die door een rechter elders in de EU zijn veroordeeld, op eigen bodem de celstraf te laten uitzitten. Polen stemde tegen en blokkeerde daarmee de beoogde uitruil van gedetineerden. Het vreest misschien dat het straks te veel criminelen onderdak moet verschaffen in zijn gevangenissen. De Oost-Europese lidstaat hanteerde voor de tweede keer binnen twee weken een veto.

Recent was er immers ook al het onverbiddelijke neen tegen de start van onderhandelingen tussen de Unie en Rusland over een nieuw samenwerkingsverdrag. De actie gold als een vergelding voor de importstop die Moskou een jaar eerder afkondigde voor Pools vlees. Inspanningen om met een compromisformule verandering te brengen in het negatieve standpunt, mislukten. Minister Bot klaagde openlijk over die, zoals hij het noemde, „strapatsen.” „Het kan niet zo zijn dat de hele zaak geboycot wordt omdat één land een privéprobleem heeft met Rusland”, mopperde hij. Het tekende de groeiende ergernis in EU-kringen.

Al tijdens de aanloop naar de toetreding gaf Polen zijn visitekaartje af. Op een top in december 2002 in Kopenhagen, waar een besluit moest vallen over de toelating van tien kandidaten in 2004, hield het tot op het allerlaatste moment vast aan de eis van meer geld voor zijn boeren. Met succes. Hoewel de ’oude’ EU-partners vooraf om het hardst riepen dat de grens van het financiële kader was bereikt, nam toenmalig premier Miller uiteindelijk toch 100 miljoen euro extra mee naar huis.

Eind 2003. Polen is nog steeds geen lid, maar praat wel mee over een concept voor de grondwet. En hoe? Het weet van geen wijken in het verzet tegen de voorgestelde stemprocedure, omdat die in vergelijking tot de bepalingen in het Verdrag van Nice de invloed van de regering in Warschau zal terugdringen. Het speelt daarmee een belangrijke rol bij het stranden van de discussie. Pas een halfjaar later rolt een akkoord uit de bus.

Twaalf maanden geleden. Een uitputtingsslag over de meerjarenbegroting. Voorzitter Blair wenst diep in de nacht een ja of nee te horen van elk van zijn collega’s tegen zijn ultieme bod. Ondanks kritische noten hier en daar klinken er positieve eindconclusies. Totdat de Poolse premier Marcinkiewicz het woord neemt. Hij verklaart dat zijn land, met veel arme regio’s, toch echt op meer subsidie rekent. Dan grijpt bondskanselier Merkel in. Zij heeft in de slotfase nota bene nog 100 miljoen euro van de steun voor de vroegere DDR doorgeschoven naar de buren in het oosten. Het moet een keer genoeg zijn. De interventie van de Duitse debutante op het Europese toneel maakt indruk. De opposant gaat door de knieën.

Begin dit jaar is allerlei speciaal overleg nodig om Polen ertoe te bewegen in te stemmen met een verlenging van de regeling voor het toepassen van het lage in plaats van het hoge btw-tarief bij klussen van dienstverleners als kappers, fietsenmakers en schoenlappers. Minister van Financiën Gilowska grijpt de gelegenheid aan om te pogen een afspraak uit het verleden over verhoging van de omzetbelasting voor woningbouw in haar land terug te draaien.

Polen: het lastigste jongetje uit de klas. Het land verdedigt te vuur en te zwaard het nationale eigenbelang en manifesteert zich als een taaie onderhandelaar. Misschien is het een overreactie op de lange periode waarin het met handen en voeten gebonden was aan wat het Kremlin dicteerde.

Het moet er echter wel rekening mee houden dat het wellicht een keer de rekening gepresenteerd krijgt. Wie telkens zwaait met het vetowapen, wordt niet meer serieus genomen, boet in aan overtuigingskracht en dreigt geïsoleerd te raken. Meedoen in Europa vraagt vaak om wat in te schikken. Dat dient ook Polen te beseffen.