Grote beroering wekte voorman Jan Mertens van het katholieke vakverbond NKV in 1968 met zijn stellingname dat de economische macht in Nederland in handen was van pakweg 200 personen. „Het is een even deskundige, financieel sterke als beangstigende groep”, meende Mertens bijna veertig jaar geleden.Zo’n bestuurlijke elite blijkt nog altijd te bestaan. Achter de schermen oefent deze groep invloed op het beleid uit. Dinsdagwerd in Den Haag de in juni gepubliceerde top 200 van invloedrijkste personen in boekvorm gepresenteerd. In ”De elite” zegt De Volkskrant te onthullen welke persoon welke plaats op de maatschappelijke ranglijst inneemt.

De aanvoerder is een uitvoerder. De voorzitter van Bouwend Nederland staat op nummer 1. Brinkman, oud-CDA-politicus en multibestuurder, dankt die positie aan zijn veelheid van bestuurlijke contacten. SER-voorzitter Rinnooy Kan staat op nummer 2, oud-ING-topman Jacobs op 3. De daaropvolgende nummers zijn voor Rijkman Groenink (ABN Amro), Wientjes (VNO-NCW) en Lubbers (CDA). De koningin en bewindslieden zijn overigens uitgesloten van deze lijst.

De top 200 is tot stand gekomen op grond van het aantal bestuurlijke functies dat een kandidaat vervult. En de zwaarte daarvan. Netwerksocioloog Wouter de Nooy van de Erasmus Universiteit tekent voor de analyse van de invloed die de kandidaten zouden hebben. Op deze manier kan het gebeuren dat prof. mr. Pieter van Vollenhove op 18 staat en de Prins Willem-Alexander op 41, Hermans van MKB Nederland op 27, terwijl Bolkestein genoegen moet nemen met een plaats op nummer 48.

De leden van het ”old boys network” zijn vooral achter de schermen actief, zeggen de samenstellers. Het zijn doeners en geen denkers. „Doe maar gewoon, is het motto van de bestuurlijke elite”, aldus hoofdredacteur Pieter Broertjes van de Volkskrant gisteren. De top rijdt vooral Volvo, op korte afstand gevolgd door BMW, Audi, Peugeot en Mercedes. In het bedrijfsleven zijn BMW en Audi favoriet, gevolgd door Volvo en Mercedes.

Driekwart van de bestuurlijke elite is religieus opgevoed: ruim een derde rooms-katholiek, een vijfde hervormd en een tiende gereformeerd. Van de leden van de elite die persoonlijk contact hebben met de Oranjes is 27 procent hervormd grootgebracht. Moslims ontbreken onder de elite.

Het merkwaardige feit doet zich voor dat de top 200 van invloedrijkste Nederlanders juist relatief weinig invloed hebben. De topmannen uit het bedrijfsleven, de commissarissen van multinationals, de voorzitters van raden van besturen mengen zich niet of nauwelijks in het publieke en politieke debat. Velen mijden die zelfs het liefst.

De top 200 is daarom vrij arbitrair, de volgorde ronduit dubieus. Het is niet uit te leggen waarom burgemeester Cohen van Amsterdam op nummer 133 staat en burgemeester Brouwer van Utrecht op 108. „Misschien hebben we iets te veel gekeken naar de formele functie, niet naar de invloed”, erkende Broertjes.

De bestuurlijke elite komt zelf tot totaal andere conclusies, in een overzicht waarbij koningin en politici wel meedoen. De top ziet demissionair minister Zalm als machtigste man van Nederland. Nummer 2 is oud-SER-voorzitter Herman Wijffels, op 3 staat premier Balkenende. Ongetwijfeld zou een dergelijke toplijst er op dit moment, na de bekendmaking van het terugtreden van Zalm, er ook geheel anders uitzien. De peildatum van de lijst is 1 april 2006.

Brinkman komt in de verkiezing van machtigste mannen door topbestuurders niet verder dan de een na laatste plaats in de top 25.