Afgelopen vrijdag kondigde de Russische regering op haar officiële website geruisloos aan, naast de in aanbouw zijnde kernreactor in het Iraanse Bushehr nog eens vijf nieuwe kernreactoren in het streng islamitische land te willen bouwen. Het plan maakt deel uit van een tienjarig economisch samenwerkingsproject tussen Moskou en Teheran. Het voorziet in de bouw van drie nieuwe reactoren in Bushehr, een stad aan de kust van de Perzische Golf, en twee andere in Akhvaz, 100 kilometer van de grens met Irak.

Na de aanslagen van 11 september beschuldigde de Amerikaanse president Bush Iran ervan het internationaal terrorisme te sponsoren en samen met Irak en Noord-Korea deel uit te maken van de as van het kwaad. Deze as zou de nationale veiligheid van de Verenigde Staten bedreigen. In mei van dit jaar waarschuwde Bush de Russische regering ervoor dat samenwerking op nucleair gebied met Iran dat land zou kunnen helpen kernwapens te ontwikkelen.

De relatie tussen Moskou en Washington, die een hoogtepunt bereikte toen de Russische president Poetin zijn steun uitsprak voor de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme, en die onder druk was komen te staan door de bouw van de kernreactor in Bushehr, dreigt nu verder te verslechteren.

Sinds kort zijn zo’n 1000 Russische ingenieurs en technici in Bushehr bezig met de bouw van een kernreactor. Volgens Rusland gaat het om een civiel project, dat voldoet aan alle internationale normen. De werkzaamheden, waarmee zo’n 800 miljoen dollar is gemoeid, leveren Moskou de broodnodige centen op en stellen Rusland in staat zijn banden met het regime in Teheran verder aan te halen.

De VS zijn van mening dat Iran, een land rijk aan olie- en gasvoorraden, helemaal geen kernenergie nodig heeft. Volgens Washington is de bouw van de reactor een aanwijzing voor het feit dat Iran -onder de dekmantel van een civiel project- er slechts opuit is met behulp van Russische kennis kernwapens te ontwikkelen. Het tegengaan van de verspreiding van kernwapens is een van de speerpunten in de Amerikaanse oorlog tegen het terrorisme.

Moskou en Teheran hebben altijd ontkend illegaal bezig te zijn. Ook is duidelijk dat Rusland in het verleden verscheidene dubieuze verzoeken van de kant van Iran heeft genegeerd. Deskundigen in de VS zijn echter van mening dat er momenteel sprake is van ongeoorloofde overdracht van kennis en technologie. Als Rusland zijn voornemens uitvoert, zal de relatie tussen beide grootmachten naar alle waarschijnlijkheid flink bekoelen.

Rusland blijft volhouden dat het niets ongeoorloofds doet. Het land zou nog minder belang hebben bij een kernmacht in de achtertuin dan de verderaf gelegen VS. Daarnaast verwijt Moskou de Amerikanen een vergelijkbaar project in Noord-Korea uit te voeren. Ook dit land behoort volgens Bush tot de as van het kwaad.

Het Internationaal Atoom Energie Agentschap van de Verenigde Naties zegt dat zowel Rusland als Iran zich aan de internationaal geldende regels van het non-proliferatieverdrag houdt. Maar ook al zouden Rusland en Iran alle regels naleven, dan nog bergt de aanwezigheid van Russische geleerden in Iran een groot gevaar in zich. De meeste deskundigen op het gebied van kernenergie en -wapens zijn sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie tot grote armoede vervallen. Velen onder hen verdienen geen 50 dollar per maand meer.

„De nieuwe generatie deskundigen werkt in Iran mogelijk aan de fabricage van kernwapens omdat hun leven te zwaar is en zij geld, geld, geld willen”, zegt Valentin Tikhonov, een deskundige van de Russische Academie voor Wetenschappen, in de Christian Science Monitor. „De meesten van hen kunnen niet eens het verschil zien tussen civiele en oorlogsproductie - voor hen maakt het niet uit.”

De jongste Russische plannen lijken in strijd met eerder gedane uitspraken van de Russische minister voor Atoomenergie. Die liet eerder weten dat samenwerking met Iran op het gebied van kernenergie waarschijnlijk zou ophouden met de voltooiing van het project in Bushehr.

De overeenkomst voor de bouw van de nieuwe reactoren zou in september tijdens een bijeenkomst van Russische en Iraanse vertegenwoordigers in Teheran moeten worden ondertekend. Overigens liet de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, op 9 juli nog weten dat de VS en Rusland vooruitgang hadden geboekt over de kwestie van de Iraans-Russische kerncentrales.

De angst van de Amerikanen wordt gedeeld door Israël, dat in 1981 een kernreactor in Osirak bij de Iraakse hoofdstad Bagdad bombardeerde. De Israëlische premier, Ariel Sharon, sprak onlangs nog de verwachting uit dat Iran tegen 2005 de beschikking zou hebben over kernwapens. De Amerikaanse inlichtingendienst denkt dat het land daar nog zeven jaar voor nodig heeft.

Het hoofd van de Israëlische veiligheidsdienst zei vorige maand dat Iran de grootste bedreiging vormt voor stabiliteit in het Midden-Oosten en dat het land grote sommen geld investeert in de ontwikkeling van langeafstandsraketten. In diezelfde tijd berichtte de Israëlische krant Ha’aretz dat de Nationale Veiligheidsraad van Israël zich bezon op herziening van het beleid ten aanzien van Iran. Sommige Israëlische officials zouden voor een militaire actie zijn om te voorkomen dat Iran kernwapens ontwikkelt.