Er gaat in Brazilië bijna geen dag voorbij zonder een geruchtmakende rel. President Lula da Silva, die bij de verkiezingen van zondag een tweede ambtstermijn van vier jaar in de wacht hoopt te slepen, had graag een einde gemaakt aan het politieke gerommel dat zijn land kenmerkt. Maar juist deze zuivering van het politieke leven is een van de weinige beleidsvoornemens die niet van de grond kwamen.De afgelopen twee jaar zag president Da Silva zich haast continu verwikkeld in allerlei affaires die verschillenden van zijn ministers troffen. Er bestaat een sterk vermoeden dat het staatshoofd op de hoogte was van de misdragingen van zijn kabinetsleden en het naliet in te grijpen. Toch bleef president Da Silva grotendeels buiten schot.

De meeste Brazilianen willen niet geloven dat Lula da Silva corrupt kan zijn. En inderdaad is het onwaarschijnlijk dat deze voormalige schoenpoetser, machinebankwerker en stakingsleider op eenzelfde oneerbiedige wijze met de macht zou omgaan als zijn meer elitaire, maar minder scrupuleuze voorgangers dat deden.

Ondanks alle schandalen in zijn politieke omgeving verdient Lula een grote mate van ontzag, al was het alleen maar omdat hij het vermogen heeft zich aan te passen aan plaats en tijd. De starre ideologische dogma’s die de Arbeiderspartij tot voor vijf jaar hanteerde, zijn overboord gezet, om plaats te maken voor een prestatiegericht pragmatisme dat de Braziliaanse economie doet opleven en de tientallen miljoenen armen van het land een sprankje hoop geeft op een betere toekomst.

Lula da Silva is een product van de hectische jaren zeventig van de vorige eeuw, toen in Brazilië de bomen tot aan de hemel leken te reiken en de Brazilianen aanstalten maakten toe te treden tot het selecte clubje van hoogontwikkelde landen. Dit was voor het verschijnen van de Aziatische tijgers en in een tijd dat de Chinese Volksrepubliek nog worstelde met de nalatenschap van de culturele revolutie. De toekomst leek in Brazilië te liggen.

Maar Lula en andere vakbondsleiders in de industriesteden rond Sao Paulo zagen de keerzijde van het zogeheten Braziliaanse wonder: het gebrek aan politieke vrijheid onder een militaire dictatuur, de minachting van fabriekseigenaren voor hun personeel, de ongebreidelde vervuiling van lucht en water en de stuitende armoede waartoe arbeiders veroordeeld waren.

De stakingen die in 1978 de Braziliaanse automobielindustrie lamlegden, gaven Lula da Silva nationale bekendheid. Deze stevig gebouwde arbeider met zijn schorre stem, die later een politiek handelsmerk zou blijken, durfde het niet alleen op te nemen tegen het grootkapitaal maar ook tegen de generaals van het militaire regime.

In de jaren die volgden stond Lula aan de wieg van de Arbeiderspartij, die aanvankelijk de krachten bundelde van talrijke extreem linkse splintergroepen en in zijn gelederen onder andere stalinisten, maoïsten, trotskisten, anarchisten en andere exotische stromingen herbergde. Het nogal extreme karakter van zijn partij bemoeilijkte de ontplooiing van Lula’s politieke loopbaan.

Lang argumenteerde de Arbeiderspartij zelfs dat zij geen politieke macht ambieerde, juist om besmetting door corruptie te voorkomen. Deze minder praktische filosofie is ongeveer vijftien jaar geleden geschrapt. Maar de oudere en meer dogmatische leden van de partij kregen uiteindelijk gelijk: aan de macht is de Arbeiderspartij even ontvankelijk voor steekpenningen gebleken als andere partijen.

Braziliaanse kiezers maken zich doorgaans geen zorgen over dit soort details. De regering van president Lula da Silva heeft het lot van de armste Brazilianen aanzienlijk verbeterd en dat is voldoende om het staatshoofd een tweede mandaat te gunnen. Met ideologie heeft dit niets van doen. De kiezers van de deelstaat Sao Paulo bleven tientallen jaren lang trouw aan de plaatselijke leider Paulo Maluf, van wie haast iedereen wist dat hij naar hartenlust in de staatskas graaide. Maar tegelijkertijd was Maluf een harde werker en een bekwame bestuurder die problemen zonder talmen de wereld uit hielp.

Het vermogen van Lula -die zou gruwen van elke vergelijking met Paulo Maluf- om werk te verzetten, zonder zich daarbij overmatig te bekommeren over politieke of ideologische details, heeft er onder meer voor gezorgd dat de absolute armoede in het land met bijna 20 procent is teruggedrongen en het gemiddelde inkomen sinds 2003 met bijna 30 procent is toegenomen.

Dit is het soort cijfers dat Lula da Silva thans electoraal onverslaanbaar maakt. De kiezers van Brazilië stemmen morgen niet op de Arbeiderspartij -die zij als corrupt ervaren-, maar op een president die ondanks zijn beperkte opleiding slaagt waar vóór hem intellectuelen en academici jammerlijk faalden.