Strijdpunt is Zuid-Tirol, dat sinds 1918 onderdeel is van Italië, maar zich historisch en cultureel verwant voelt met Oostenrijk.Het eerste schot kwam afgelopen januari van de zijde van het establishment in Zuid-Tirol. Niet minder dan 98 procent van de burgemeesters van Zuid-Tirol -in het Italiaans beter bekend als Alto Adige- ondertekende een brief gericht aan het Oostenrijkse parlement. Daarin vroegen ze de parlementariërs of het land de rechten van de Duitstaligen in Zuid-Tirol in zijn grondwet wilde verankeren.

Uit Oostenrijk kwamen instemmende geluiden. De Italiaanse president zegde echter uit protest zijn geplande bezoek aan Wenen af. Italië vindt dat Alto Adige, een autonome provincie van Italië, beschikt over een genereus zelfbeschikkingsrecht. Op de kop af zestig jaar geleden tekenden beide landen een autonomieovereenkomst voor Zuid-Tirol.

De spanningen zijn flink opgelopen nu vandaag in het Weense parlement besprekingen zijn begonnen over mogelijke aanpassingen van de grondwet. Andreas Khol, voorzitter van het parlement, beloofde vorige week in een interview met het Oostenrijkse dagblad Die Presse dat in de grondwet zal worden opgenomen dat Oostenrijk een „beschermende rol” op zich neemt voor de inwoners van Zuid-Tirol.

Zo wordt deze -al bestaande- beschermingsconstructie verankerd in de grondwet, zodat „we de plicht hebben Zuid-Tirol te beschermen onafhankelijk van de vraag welke regering aan de macht is.”

Khol zegt te voldoen aan het verzoek van de Zuid-Tiroolse burgemeesters, maar ook van de Schützen, een burgerwacht die in vroeger tijden Tirol gewapend beschermde en die tegenwoordig een folkloristische gezelligheidsclub is. Ook politici uit Oostenrijks Tirol (ook wel Noord- en Oost-Tirol genaamd) dringen op verankering aan.

Sinds Prodi premier is, probeert Italië zich niet kwaad te maken, ook al omdat Prodi’s partij gelieerd is aan de Südtiroler Volkspartei (SVP), die met afstand de grootste partij van Zuid-Tirol is. De SVP is zich bewust van haar onderhandelingspositie en verklaarde tien dagen geleden dat „alles wat betrekking heeft op Zuid-Tirol, betrekking heeft op Oostenrijk.”

Eerst voor de oppositie en daarna voor het ministerie van Buitenlandse Zaken was de maat vol. De politieke partij Alleanza Nazionale riep vorige week op de rechten van de Italianen in Zuid-Tirol, zo’n 30 procent van de bevolking, expliciet te beschermen. De partij, die voortkomt uit het fascisme, is traditioneel weinig welwillend tegenover de Duitstalige minderheid in Italië.

Het was Mussolini die, nadat Italië in 1918 de Alpen ten zuiden van de Brennerpas uit de boedel van het Habsburgse Rijk in handen had gekregen, het gebied etnisch trachtte te zuiveren. Het Duits en Duitse cultuuruitingen werden verboden en Duitstaligen werden met valse beloften aangemoedigd naar Oostenrijk te gaan. Italianen werden er juist toe overgehaald om zich in deze Alpenregio te vestigen.

De bevolkingspolitiek heeft slechts ten dele succes gehad, maar legde wel de kiem voor de afscheidingsbeweging die in de jaren ’60 en ’70 voor enkele terroristische acties zorgde. Die vielen echter in het niet bij het terrorisme van de Rode Brigades in dezelfde periode.

Het conflict heeft vooral opportunistische oorzaken. Leiders in Zuid-Tirol denken dat het nuttig is om Oostenrijk achter de hand te houden. Ze kijken nog altijd wantrouwend naar Rome. De Duitstaligen, die het in de provincie voor het zeggen hebben, zijn niet vergeten dat hun voorvaderen tegen hun zin Italiaan zijn geworden en dat Mussolini heeft getracht hen te elimineren.

Voor Andreas Khol, wiens ouders uit Zuid-Tirol komen en die zelf is opgegroeid in Sterzing (Vipiteno), gelden mogelijk sentimentele redenen, maar ook electorale, aangezien de Oostenrijkers 1 oktober naar de stembus gaan.

Italiaanse politici zijn zeer gevoelig als het om Tirol gaat. Enerzijds begrijpen ze de fout uit het verleden, anderzijds vinden ze dat de Duitstaligen ondankbaar zijn, omdat mede dankzij hun grote fiscale onafhankelijkheid van Rome zij tot grote welvaart zijn gekomen.

In Tirol, dat ruim 450.000 inwoners heeft, schrijven ze de goede economie vooral op rekening van hun eigen bedrijvigheid.