Het tijdschrift GezondNU presenteerde vandaag in Utrecht een onderzoek naar verboden verstrekking van slaapmiddelen door verpleegkundigen. Zo’n 60 procent geeft patiënten op eigen houtje slaappillen tijdens avond- en nachtdiensten.Hoofdredacteur Stan van Eck noemt de uitkomsten „schokkend.” Aanleiding van het onderzoek zijn klachten van huisartsen over patiënten die -na een ziekenhuisopname- verslaafd bleken te zijn aan slaapmiddelen.

De resultaten liegen er niet om. Geschrokken?
„Ja, dit is ontzettend schokkend. Ik ben geschrokken van het gemak waarmee slaapmiddelen worden verstrekt. Extra schokkend is het als je hoort dat de helft van de verpleegkundigen zegt: „Ik weet dat het niet mag, maar ik blijf het lekker wel doen.” In het belang van de volksgezondheid maken we daarom deze cijfers bekend.”

Hoe ernstig zijn de gevolgen van verstrekking op eigen houtje?
„Het risico op verslaving is vrij groot. Als je twee weken slaappillen gebruikt, dan is er al sprake van een verslaving. Je hebt een steeds hogere dosis nodig en het wordt steeds moeilijker om ervan af te komen. Je stapt als een zombie door het leven, doordat je niet goed meer kunt functioneren. Patiënt moeten onder begeleiding weer afkicken.”

Maar de meeste patiënten verlaten binnen twee weken het ziekenhuis.
„Gelukkig wel. Maar ze krijgen rustig een doosje mee naar huis of een herhalingsrecept, waardoor ze die twee weken wel halen. Bij de patiënt ontstaat het beeld: het ziekenhuis verstrekt pillen als snoepjes, dan kan het dus niet zo veel kwaad. Dat is niet juist.”

Waarom verstrekken verpleegkundigen deze medicijnen op eigen houtje?
„Gemak is de belangrijkste reden. Als je met z’n tweeën nachtdienst hebt en je bent verantwoordelijk voor een hele afdeling, dan wil je je focussen op de patiënten die echt zorg nodig hebben. Dan is het gemakkelijker als patiënten die wat gespannen zijn onder zeil zijn. Dan hoef je je niet om hen te bekommeren.”

Wat vindt u daarvan?
„Ik vind dit heel erg. In de gezondheidszorg moet het altijd gaan om de individuele zorg. De ene patiënt mag nooit belangrijker zijn dan de andere.”

Heeft de verstrekking dan ook niet te maken met personeelstekort?
„Ja. Tijd voor een geruststellend praatje is er niet. Terwijl dat net zo goed werkt als een slaappil. Herstel van het menselijk contact is nodig. Het is natuurlijk wel intensiever.”

Aan de inzet van extra personeel hangt een prijskaartje.
„Dat zullen we met z’n allen moeten willen betalen. Deze goedkope slaappillen zadelen de gezondheidszorg op met grote kosten, doordat verslaafde patiënten begeleid moeten afkicken. Uiteindelijk ben je minstens zo duur uit. Dat is jammer. Het is niet nodig dat het zover komt.”

Hoe kan deze verboden verstrekking zo massaal gebeuren?
„In veel ziekenhuizen ontbreken protocollen waarin is vastgelegd wanneer een verpleegkundige slaappillen mag verstrekken. Bovendien zijn, als ze wel bestaan, veel verpleegkundigen er niet van op de hoogte.”

Uit een promotieonderzoek aan de VU, twee weken geleden, bleek dat verpleegkundigen ook vaak zelf besluiten injecties toe te dienen, infusen te plaatsen of blaaskatheters in te brengen. Doet iedereen maar wat goed is in eigen oog?
„Verpleegkundigen doen meer dan zij geacht worden te doen. Wij houden deze situatie ook met z’n allen in stand. Artsen vinden het wel gemakkelijk zo. Tegelijkertijd is een patiënt ook verantwoordelijk. Je mag best kritisch kijken wat je allemaal krijgt.”

Is er voldoende toezicht?
„De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft te kampen met een chronisch personeelstekort. Zij werkt van incident naar incident. Als er een probleem is treden ze op, desnoods hard, maar routinematige inspectie is er onvoldoende. Dat moet anders. De inspectie moet regelmatig controleren.”

Een op de drie verpleegkundigen hoorde via uw onderzoek voor het eerst dat het voorschrijven van slaapmiddelen wettelijk verboden is. Zit het op de opleidingen mis?
„In de opleiding wordt wel degelijk verteld dat het voorschrijven van medicijnen is voorbehouden aan artsen, tandartsen en verloskundigen. In de praktijk wordt het echter gezien als het eventjes uitdelen van slaappillen. Nieuwe verpleegkundigen nemen die ingesleten gewoonte vaak snel over. Begrijpelijk, als je net van een opleiding komt.”

Is het werkelijk zo’n ernstig probleem? Een patiënt is toch geholpen met een slaappil?
„Wij kijken naar de lange termijn. Je kunt een patiënt op andere manieren helpen. Het gevaar van verslaving is te groot.”

Moet ik me als patiënt zorgen maken over verpleegkundigen?
„Je moet als patiënt niet alles slikken.”