Eerbiedig schuifelen honderden mensen langs het gebalsemde lichaam van Mao, de Grote Roerganger van de Chinese Revolutie. De bezoekers zijn van alle leeftijden en komen uit alle windstreken van China.Velen van hen hebben buiten het mausoleum gele chrysanten gekocht, die ze binnen neerleggen. Sommigen maken daarbij drie buigingen, zoals Chinese boeddhisten en taoïsten dat voor hun altaren doen.

Mao mag dan dertig jaar dood zijn, zijn persoonlijkheidscultus leeft voort. Ten noorden van het mausoleum, aan de toegangspoort naar het vroegere keizerlijk paleis, blikt zijn portret over het Tiananmenplein. Nu krijgt zijn geboortedorp Shaoshan ter herdenking van zijn overlijden een museum.

De instigator van China’s tien jaar durende Culturele Revolutie, waarin een groot deel van China’s culturele erfgoed sneuvelde, wordt geëerd met het Mao Zedong Museum voor Culturele Relikwieën, dat zo’n 290 miljoen yuan (ruim 26 miljoen euro) gaat kosten.

„Voor mij is Mao als een god”, zegt Luo Ping, een oudere bezoekster uit Sichuan. „Ik ben heel gelukkig nu ik hier mijn respect heb kunnen betuigen.”

Een groepje jonge meiden loopt snel voorbij en giebelt over Mao’s kapsel. Voor de jongere generatie is een horloge of hanger met Mao vooral cool, net zoals westerse jongeren met een T-shirt van de Latijns-Amerikaanse vrijheidsstrijder Che Guevara rondlopen.

„Mao is nog steeds heel belangrijk voor de Chinese psyche, omdat hij wordt aanbeden door de jongere generatie, al weten die bijna niets over hem”, zegt Sidney Rittenberg, een Amerikaanse oud-communist, die Mao persoonlijk kende. Hij beschrijft Mao als koud en uit de hoogte, een „vat vol tegenstellingen” en een goede luisteraar die „vreselijk gecorrumpeerd was door macht.”

Schoolboeken
Sinds vijf jaar is het officiële partijstandpunt dat Mao „voor 70 procent goed en voor 30 procent fout zat.” Het foute deel verwijst vooral naar de Culturele Revolutie. De nieuwste lichting schoolboeken vermeldt Mao maar één keer, net als Bill Gates. En ook op de Chinese bankbiljetten dreigt de Grote Roerganger plaats te moeten maken voor andere helden.

Toch lijkt Mao als icoon onverwoestbaar. Handelaars in horloges, mokken en hangers doen goede zaken. „Mao beschermt bestuurders”, zegt chauffeur Ma Lin, die net als veel andere automobilisten een portretje aan zijn binnenspiegel heeft hangen. „Hij was een goede leider, dapper in de oorlog tegen de Japanners en onder zijn leiding was er minder verschil tussen arm en rijk.”

Maar in de vorig jaar verschenen Maobiografie van Jung Chang (Wilde Zwanen) en Jon Halliday wordt Mao geportretteerd als een machtswellusteling, die verantwoordelijk was voor de dood van 70 miljoen Chinezen in vredestijd. Verhalen over het verzet van de communisten tegen de Japanners berusten volgens hen grotendeels op propaganda.

Het boek is in China, als zovele andere kritische werken, verboden. Studenten hebben er via internet over gehoord, en er zelfs stukken uit gelezen. Maar net als de meeste Chinezen willen ze helemaal niet dat de communistische mythes worden doorgeprikt.

„Over Mao als politiek leider wil ik liever niet discussiëren, zeker niet met buitenlanders”, zegt Jiang Hong, een letterkundige uit Xian. „Maar hij was de beste dichter die China ooit heeft gehad. Zijn gedichten zijn mannelijk, heel sterk en krijgslustig.”

Zoals dat hoort bij Chinese keizers, gingen hevige voortekens aan Mao’s dood vooraf. Twee andere leiders overleden, en een zware aardbeving verwoestte de industriestad Tangshan en kostte aan minstens een kwart miljoen mensen het leven. Hoewel de dynastie niet viel, zette Mao’s opvolger Deng Xiaoping een drastische koerswijziging in, waarbij China’s economie zich snel ontwikkelde en gemeenschappelijke voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg in even snel tempo afbrokkelden.

In de Hal van Laatste Eer lijkt Mao’s gezicht wel licht te geven onder alle make-up. Niemand krijgt de tijd om het lang te bestuderen. Maar in de volgende ruimte, waar de souvenirs worden verkocht, mag je zo lang blijven als je wilt.