„De federale wetgeving voorziet niet in zulke tribunalen, die bovendien in strijd zijn met het internationaal recht”, aldus rechter John Stevens.Volgens politieke waarnemers is dit een ernstige nederlaag voor de regering-Bush. „Het hooggerechtshof ontrafelde en weerlegde élk argument dat de regering had aangevoerd om de militaire tribunalen te rechtvaardigen. Ook het argument dat het hooggerechtshof niet het recht heeft om zich met deze kwestie te bemoeien”, aldus politiek analist Timothy Lynch van het Cato Research Instituut in Washington.

Hij wijst er verder op dat het hof met nadruk stelt dat de toestemming van het Congres na de aanslagen van 11 september 2001 om militair geweld te gebruiken niet automatisch het recht inhoudt om ook militaire tribunalen te creëren. „Dat betekent dat critici ook andere acties die de regering rechtvaardigt met deze volmacht van het parlement -zoals het afluisteren van telefoongesprekken- voor de rechter kan aanvechten”, aldus Lynch.

Het hooggerechtshof deed zijn uitspraak in de zaak-Hamdan. Salim Ahmed Hamdan is een Jemeniet die in 2001 in Afghanistan gevangen werd genomen. Volgens minister van Defensie Rumsfeld was hij chauffeur en lijfwacht van Osama bin Laden. In november 2004 besliste een federale rechtbank dat het militaire tribunaal waar Hamdan zich zou moeten verantwoorden illegaal was. In beroep kreeg Defensie echter gelijk van een rechtscollege waarvan John Roberts deel uitmaakte. Deze is inmiddels voorzitter van het hooggerechtshof, maar omdat hij zich in een andere capaciteit met deze zaak had beziggehouden hield hij zich nu buiten de beraadslagingen en stemmingen van het hoogste rechtscollege. Het moet gisteren pijnlijk zijn geweest voor Roberts om zijn collega Stevens namens de meerderheid van het hof stuk voor stuk de argumenten te horen ontkrachten die hij als rechter in een federaal hof van beroep had gesteund.

De regering-Bush hield zich ferm na deze politieke tegenslag. „De uitspraak van het hof betekent niet dat alle gevangenen die op de basis Guantanamo Bay gevangenzitten nu naar huis kunnen”, aldus Witte Huiswoordvoerder Tony Snow. Regeringsbronnen lieten doorschemeren dat de regering overleg met het Congres wil om de wetgeving zo aan te passen dat militaire tribunalen of een andere vorm van berechting van Guantanamogevangenen in ieder geval mogelijk worden.

Die berechting moet volgens het hooggerechtshof overigens ten minste voldoen aan het ”Algemene artikel drie” van de Conventies van Genève. Dat betekent dat gevangenen alleen berecht kunnen worden als aan minimumvoorwaarden is voldaan. Dat was niet het geval bij de nu gevoerde tribunalen. Daar hadden verdachten bijvoorbeeld niet het recht om bij hun proces aanwezig te zijn; getuigen hoefden niet onder ede te staan en het was nauwelijks mogelijk om tegen uitspraken van het tribunaal in beroep te gaan.

„Deze uitspraak van het hooggerechtshof is meer dan pijnlijk voor president Bush, die in een historische uitspraak te horen krijgt dat er grenzen zijn aan zijn willekeur”, aldus Democratisch afgevaardigde Adam Schiff donderdag.