Het was het laatste optreden in Brussel van de huidige bewindsman van Landbouw. Hij verkeert dezer dagen in, zoals hij het uitdrukte, „ultrademissionaire status.” Het overleg ging over het onderwerp dat hem de voorbije jaren ongetwijfeld het meest heeft geraakt: de mkz-crisis.

Binnen het Europees Parlement (EP) is een tijdelijke commissie gevormd die de gebeurtenissen van de in 2001 in diverse lidstaten om zich heen grijpende besmettelijke veeziekte onderzoekt en die na de zomervakantie conclusies moet trekken voor het beleid in de toekomst. Dinsdag organiseerde zij een hoorzitting waarop Brinkhorst zijn visie op de problematiek mocht geven.

„Waarschijnlijk dient zich vroeg of laat opnieuw zo’n situatie aan in Nederland. Ik ben ervan overtuigd dat dan bij eenzelfde aanpak de reactie van het publiek nog heftiger zal zijn dan de vorige keer”, voorspelde de D66-politicus uit het paarse kabinet. Hij wil daarom op Europees niveau de koers verleggen. Sinds 1991 is vaccineren taboe. Brinkhorst pleit ervoor dat besluit te herzien en rekent erop dat er wat dat betreft in de herfst concrete voorstellen aan de orde komen.

Terugkeer naar een praktijk van het periodiek preventief enten van alle dieren ligt volgens hem niet voor de hand. Hij denkt eerder aan regelgeving die de mogelijkheid verschaft in de omgeving van een besmettingshaard noodvaccinatie uit te voeren, zonder dat later de betrokken beesten alsnog moeten worden gedood.

Dat vereist wel dat in ieder geval binnen de Unie de markt opengaat voor het vlees van dat vee. Het nuttigen van dat voedsel levert geen enkel risico op voor de gezondheid. Toch zal de consument het beschouwen als een tweederangs artikel. Maar een lagere prijs stimuleert wellicht de benodigde vraag ernaar in de winkels.

Brinkhorst tekende bij dit alles aan dat zolang er geen aanpassing is gerealiseerd van de EU-bepalingen, de benadering van de regering in Den Haag ook niet zal wijzigen. Hij poogde in dit verband aannemelijk te maken dat hem vorig jaar geen andere keuze restte dan het op grote schaal ruimen van runderen, varkens, schapen en geiten.

„Als ik het non-vaccinatievoorschrift had genegeerd, was het vlees uit ons land onverkoopbaar geworden. Dat zou het faillissement hebben betekend van duizenden boeren. Daarvoor wenste ik geen verantwoordelijkheid te dragen; dat vond ik geen reële optie. Wij zijn nu eenmaal zeer afhankelijk van de export. We produceren viermaal zoveel vlees als dat we zelf opeten. Geen afzet in het buitenland veroorzaakt in economisch opzicht een geweldige klap.”

De minister schetste de tegenstelling die bij het bestrijden van de crisis optrad tussen enerzijds het individuele belang van de boer die zijn veestapel verloren zag gaan en anderzijds het collectieve belang van de sector. „De overheid moest het laatste laten prevaleren. We hebben de emoties volledig onderkend, maar voor de korte termijn bood een zachte aanpak geen soelaas. Tegelijk streefden wij voor de langere termijn naar een bezinning op de EU-strategie.

We hebben erg ons best gedaan om het non-vaccinatiebeleid op te heffen”, zo hield Brinkhorst de europarlementariërs voor. Reeds kort na het begin van het drama stelde hij tijdens een vergadering in Zweden met zijn Europese collega’s het verbod op enten ter discussie. „Toen is de bal aan het rollen gegaan”, constateert hij achteraf.

De bewindsman toonde zich uiteraard verheugd dat dinsdag in het Verenigd Koninkrijk de Royal Society, ’s lands voornaamste wetenschappelijke academie, een rapport heeft gepresenteerd met daarin de aanbeveling om bij een mkz-uitbraak voortaan bedreigd vee meteen een vaccin toe te dienen. De deskundigen menen dat massale vernietiging en beperking van vervoer van levende have weliswaar belangrijke instrumenten zijn om verspreiding van het virus in te dammen, maar dat die maatregelen niet toereikend zijn om de ziekte volledig onder controle te krijgen.

Het rapport van de academie is het eerste van twee onderzoeken naar de wijze waarop de regering-Blair de mkz-crisis heeft aangepakt. Bijna 4 miljoen beesten werden in 2001 vernietigd en duizenden boeren verloren hun bestaan. De schade bedroeg volgens een recent overheidsrapport ongeveer 12,5 miljard euro.

Vorig jaar stuitten plannen van de Britse autoriteiten om preventief te vaccineren op fel verzet van de boerenorganisaties. Die vreesden een aantasting van de exportpositie, die toch al onder druk stond als gevolg van de gekkekoeienziekte (bse). Het jongste advies illustreert de waarneming van Brinkhorst dat het denken binnen Europa over de bestrijding van mkz in beweging is.