Morales kwam in januari aan de macht, na een campagne waarin hij beloofde de enorme armoede in zijn land te lijf te zullen gaan. Ongeveer 70 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens. De armoede treft vooral de Boliviaanse indianen, de bevolkingsgroep waartoe ook Morales zelf behoort. Hij wil nu dat de staat een groter aandeel krijgt in de belangrijke energiesector. Zijn land heeft na Venezuela de grootste gasreserves van Latijns–Amerika.Buitenlandse energiebedrijven die in het land actief zijn moeten de komende maanden opnieuw onderhandelen over hun contracten. In de tussentijd krijgen zij niet meer dan 18 procent van de inkomsten uit de olie– en gasproductie. De rest gaat naar het staatsbedrijf YPFB, dat actief is in de oliesector.

De maatregel zal in de eerste plaats gevolgen hebben voor omringende landen, zoals Brazilië en Argentinië. Zij zijn belangrijke afnemers van Boliviaans gas, dat regionaal wordt verhandeld, maar niet overzee wordt geëxporteerd. In de regio kan de nationalisering tot een hogere gasprijs leiden. Nederland en de rest van Europa zullen daar geen last van hebben.

Behalve gas heeft Bolivia ook olie in de grond zitten, maar op dat vlak is het land een niet al te grote speler. Het voert dagelijks een bescheiden 40.000 vaten (van 159 liter) uit. De olieprijs kwam dinsdag nauwelijks in beweging nadat het bericht over de nationalisering wereldkundig was gemaakt.

Dat neemt niet weg dat de maatregelen voor buitenlandse olieconcerns negatief kunnen uitpakken. Vooral het Spaanse olieconcern Repsol en het Braziliaanse Petrobras hebben grote belangen in het Latijns–Amerikaanse land. Zowel Spanje als Brazilië heeft zijn bezorgdheid over de stap van Morales kenbaar gemaakt.

Shell is een relatief kleine speler in Bolivia. Het heeft een belang van 25 procent in het bedrijf Transredes, dat gas transporteert. Een woordvoerder van Shell wilde dinsdag niet vooruitlopen op de mogelijke gevolgen die de nationalisering voor het Nederlands–Britse olieconcern kan hebben. Het bedrijf wil graag met de Boliviaanse overheid om de tafel om over „onze positie" te praten, aldus de zegsman. Ook het Amerikaanse ExxonMobil, het grootste olieconcern van de wereld, hield zich in een reactie op de vlakte.

Wat de gevolgen van de nationalisering op termijn zullen zijn, is nog verre van duidelijk. Volgens deskundigen kan Bolivia de buitenlandse ondernemingen niet al te hard aanpakken, om de eenvoudige reden dat het land ze nodig heeft. De bedrijven beschikken over kennis en technologie die Bolivia zelf niet in huis heeft. Het land beschikt bovendien over een groot aantal gasvelden die nog ontwikkeld moeten worden. Dat kan Bolivia niet alleen.

Of dit praktische probleem Morales uiteindelijk in een lastige positie brengt, valt nog te bezien. Zijn verkiezingsoverwinning volgde op een roerige periode waarin onlusten rond de gasopbrengsten twee van zijn voorgangers de kop kostte. Bovendien herinnert zijn linkse bewind aan een lange naoorlogse periode waarin Bolivia een socialistische regering had en waarin ook al sprake was van nationalisatie. Indertijd ging het om de tinmijnen, die nu niet meer van belang zijn.

Bolivia kende tussen 1985 en begin dit jaar een soort staatskapitalisme. Die periode bracht politiek en economisch weliswaar meer stabiliteit, maar het armoedeprobleem bleef. Morales heeft nu een eerste concrete stap gezet om hier iets aan te doen. Gezien de omvang van het armoedeprobleem (Bolivia is het armste land van Zuid–Amerika), zal het nog wel even duren vooral de kloof zichtbaar kleiner is.