Opluchting alom in Bagdad, toen de sjiitische coalitie Al-Maliki afgelopen zaterdag als beoogd minister-president naar voren schoof. Na een lange periode van gesteggel en politieke impasses, kan de 55-jarige politicus aan de slag om het Iraakse democratiseringsproces een belangrijke nieuwe impuls te geven. Een zucht van verlichting ook in Washington, dat minister van Defensie Rumsfeld en zijn collega van Buitenlandse Zaken Rice naar Irak stuurde om steun aan de formateur te betuigen.De eerste uitdaging voor Jawad al-Maliki is de vorming van een nieuwe regering. Volgens de grondwet heeft hij een maand de tijd om het parlement zijn kabinet te presenteren. In de constitutie en een aantal aanvullende akkoorden is vastgelegd dat de beschikbare functies zo goed mogelijk over de verschillende etnische en religieuze facties moeten worden verdeeld. Desondanks zal de toewijzing van de posten nog de nodige politieke strijd met zich mee brengen. Vooral het departement van Binnenlandse Zaken is een heet hangijzer. Soennitische groeperingen hebben het ministerie er de afgelopen tijd diverse keren van beschuldigd als dekmantel te dienen voor sektarische wraakacties van sjiitische milities.

De bijna obsessieve wens om invloedrijke posities zo veel mogelijk op basis van etniciteit en religie te verdelen, heeft in elk geval al één grote verliezer opgeleverd. Het ’seculiere’ blok van oud-premier Iyad Allawi zag het zetelaantal van zijn partij teruglopen van 40 naar 25. Allawi heeft herhaaldelijk geklaagd over het feit dat het politieke landschap volledig door een kunstmatig sektarisch evenwicht wordt bepaald. Hij heeft dan ook gedreigd in de oppositie te gaan, in plaats van deel te nemen aan een regering van nationale eenheid.

De vorming van een coalitie mag dan een flinke opgave zijn, ze valt in het niet bij de enorme uitdaging de eenheid in de Iraakse maatschappij te bewaren en een einde aan het voortdurende geweld te maken. Het sektarisch geweld tussen sjiieten en soennieten is de afgelopen maanden explosief toegenomen. Veel Irakezen vragen zich af of de fundamenten van hun samenleving niet door een onomkeerbare vorm van betonrot zijn aangetast. Het woord burgeroorlog klinkt de laatste tijd steeds openlijker.

Volgens Jawad al-Maliki zal hij „keihard werken” aan een substantiële versterking van de Iraakse veiligheidstroepen. Alleen op die manier kunnen de milities worden aangepakt die verantwoordelijk worden gehouden voor de eindeloze spiraal van geweld die het land sinds eind 2003 teistert. Als de omvorming van het Iraakse leger eenmaal op stoom is, zouden de Amerikaanse troepen mogelijk binnen anderhalf jaar met hun terugtrekking kunnen beginnen, aldus de kandidaat-premier.

Maar de ware sleutel tot vrede in Irak, ligt in nationale verzoening, benadrukte Al-Maliki deze week in een interview met de Amerikaanse zender CNN. Hij vroeg zijn landgenoten met klem de strijdbijl te begraven en zich de vreedzame co-existentie van weleer voor de geest te halen. „Ik doe een beroep op Irakezen van alle verschillende facties en etnische groepen om terug te keren naar hoe het was; toen de relaties goed waren, toen er geen vooroordelen waren gebaseerd op onderlinge verschillen.”

De impliciete verwijzing naar de rust onder het bewind van Saddam Hussein, is nogal merkwaardig voor iemand die de meedogenloosheid van de Iraakse oud-dictator aan den lijve heeft ondervonden. Jawad al-Maliki, schuilnaam voor Nouri al-Maliki, was in de jaren ’70 een belangrijke figuur binnen de sjiitische Dawabeweging, die jarenlang een gewapende ondergrondse opstand tegen het Ba’athregime voerde. Toen Saddam in 1980 de jacht op zijn tegenstanders opvoerde, vluchtte Al-Maliki naar Syrië, waar hij ruim twintig jaar in ballingschap doorbracht.

Na de verdrijving van Saddam in 2003, werd de Dawapartij al spoedig een belangrijke politieke macht in Irak. Ook de ster van Jawad al-Maliki rees snel. Hij was een van de topadviseurs van interim-premier Al-Jaafari en hielp mee met het opstellen van de ontwerpgrondwet. Tevens was hij lid van het comité dat zich inspande om Irak van zijn Ba’atherfenis af te helpen. Die ervaring zal de beoogde minister-president de komende tijd hard nodig hebben.