Maandag benadrukte de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki op de eerste dag van de laatste OAE-top de verdiensten van de oude organisatie, die volgens veel commentatoren weinig méér is geweest dan een praatclub van dictators op leeftijd. „De liquidatie van het koloniale systeem is een van de grootste historische verdiensten van de OAE”, zei Mbeki, die de eerste voorzitter van de Afrikaanse Unie wordt.

De OAE werd opgericht in 1963, toen veel Afrikaanse landen bezig waren zich los te maken van hun kolonisators en het panafrikanisme populair was: Afrika zou een sterke unie moeten vormen, naar het voorbeeld van de Verenigde Staten. In de praktijk weigerden de Afrikaanse leiders ook maar iets van hun macht af te staan.

De OAE besloot zich niet te mengen in de binnenlandse politiek van de lidstaten. Verwoestende burgeroorlogen zoals die in Angola en Mozambique werden zo goed als genegeerd. Dictators als Mobutu Sese Seko mochten hun gang gaan en toen in 1994 in Rwanda zeker een half miljoen mensen werden vermoord, zweeg de OAE. De verkiezingen in Zimbabwe van maart, waarbij de politie traangas gebruikte om mensen het stemmen te beletten en de regeringspartij honderden waarnemers van de oppositie liet ontvoeren, waren volgens de OAE „transparant, geloofwaardig, vrij en eerlijk”.

De Afrikaanse Unie moet zich meer dan de OAE gaan richten op economische ontwikkeling en krijgt daarom een economische arm, het Nieuwe Partnerschap voor Afrikaanse Ontwikkeling (NEPAD). NEPAD moet internationale investeringen binnenhalen in ruil voor goed bestuur en respect voor mensenrechten.

De Libische leider Moammar Gaddafi, die de strijd om het voorzitterschap van de unie verloor van Mbeki, krijgt een rol in het bestuur van NEPAD. Maandag in Durban zei Gaddafi in een toespraak dat westerse investeringen in Afrika niet gebonden mogen zijn aan voorwaarden. „Wij zijn geen kinderen die moeten worden opgevoed”, sprak hij.

De Afrikaanse Unie krijgt een parlement en een veiligheidsraad. Ook moet de nieuwe organisatie een eigen vredesmacht krijgen. Secretaris-generaal Kofi Annan van de Verenigde Naties uitte maandag zijn optimisme over wat de Afrikaanse Unie voor Afrika kan doen. „De weg naar de vrijheid is voor veel van onze broeders en zusters langer gebleken dan wij in 1963 dachten. De weg naar welvaart is helaas nog moeilijker.”