De regering heeft altijd ontkend geheime contacten met de ETA te hebben onderhouden. Maar op 26 januari heeft Zapatero wel gezegd dat hij ervan „overtuigd” was dat „het begin van het eind” van het conflict met de ETA in zicht was. „Ik heb natuurlijk mijn informatie”, aldus Zapatero bijna twee maanden geleden. De ETA zou toen al een beslissing hebben genomen om het geweld af te zweren.De eerste ontmoeting tussen vertegenwoordigers van de Spaanse premier Zapatero en de ETA had al plaats enkele maanden na het aantreden van Zapatero in april 2004, aldus ETB.

De gesprekken met de ETA hadden plaats in verscheidene Europese landen, onder meer in Noorwegen en Zwitserland.

Donderdag riep de ETA de Spaanse en de Franse regering op de historische kans om met de ETA te onderhandelen niet te laten schieten. De ETA heeft vaker wapenstilstanden afgekondigd, maar heeft niet eerder gezegd dat ze het geweld permanent zou afzweren. In de late jaren ’80 nam de beweging een staakt-het-vuren in acht terwijl ze in Algerije onderhandelingen voerde met de Spaanse regering. In september 1998 kondigde ze een wapenstilstand voor onbepaalde tijd af die uiteindelijk veertien maanden standhield, nadat onderhandelingen op niets waren uitgelopen. De laatste ETA-aanslag waarbij doden zijn gevallen dateert van mei 2003. Het betrof een autobomaanslag in de noordelijke plaats Sanguesa waarbij twee politieagenten omkwamen.

In Spanje is met gemengde gevoelens op de ETA-verklaring van woensdag gereageerd. Velen zijn verheugd, maar anderen kunnen nog moeilijk geloven dat de strijd voor Baskische onafhankelijkheid, die sinds eind jaren ’60 meer dan 800 levens heeft geëist, spoedig voorbij zal zijn.

De rooms-katholieke priester Alec Reid uit Belfast, die achter de schermen een rol speelde bij de totstandkoming van vrede in Noord-Ierland, heeft mogelijk ook invloed gehad op de recente ontwikkelingen rond de ETA. „Ik gaf toelichting op de lessen die wij in Ierland hebben geleerd”, zei Reid in een telefonisch interview vanuit het Noord-Spaanse Bilbao, in het centrum van het Baskische gebied. Reid verbleef recentelijk wekenlang in Bilbao om met actievoerders van de ETA en de daarmee verbonden politieke partij Batasuna te praten. Naar eigen zeggen kreeg hij jaren geleden een uitnodiging van een priester uit Bilbao om naar Baskenland te komen en zich daar in te zetten voor de vrede. Hij reisde daarna veelvuldig naar Baskenland en verbleef in kloosters aan beide zijden van de Spaans-Franse grens.

Een overgrote meerderheid van de Spaanse bevolking vindt dat premier Zapatero in overleg moet treden met de Baskische afscheidingsbeweging ETA. Ruim 80 procent van de Spanjaarden vindt beraad nodig, aldus de uitslag van een Spaanse opiniepeiling vrijdag.