Ze liggen naast elkaar: de ban van paus Leo X over Luther, een brief aan Michelangelo over de schilderingen in de Sixtijnse kapel en de verslagen van het proces tegen Galileo Galilei. De geheime archieven van het Vaticaan zijn voortaan online te raadplegen. Wie de Engelstalige startpagina van de website van het Vaticaan (www.vatican.va) bezoekt, is maar een paar muisklikken verwijderd van tientallen historische documenten.Luther
Daar is hij dan. De brief waarin paus Leo X Luther officieel tot ketter verklaarde. De bul ”Decet Romanum Pontificem” is maar een eenvoudig stuk papier. Een beetje grauw. Misschien wel te gewoon voor een brief die de loop van de geschiedenis veranderde. Paus Leo X stuurde de bul op 3 januari 1521 naar alle aartsbisschoppen, bisschoppen, kanunniken en kloosterlingen in het Duitse Rijk om hen op te roepen Luther en zijn volgelingen te bestrijden en het „katholieke geloof” te verdedigen.

Een ander document bevat een verzoek van de Engelse vorsten aan de paus. Ze vragen hem om koning Hendrik VIII geen toestemming te geven om van diens vrouw Catharina van Aragon te scheiden. Niet minder dan 85 rode, wassen zegels zetten het pleidooi kracht bij.

Het vervolg is bekend: de paus verklaarde het huwelijk van de Engelse koning wettig, waarna Hendrik VIII alsnog van haar scheidde en bovendien de Engelse Kerk losmaakte van Rome.

Donatie
Een bezoek aan de website zal bij iedereen die in geschiedenis geïnteresseerd is het bloed toch wel wat sneller doen stromen. Zo blijkt het ook mogelijk een virtuele wandeling te maken tussen de documenten en fresco’s van de Vaticaanse bibliotheek.

Een schildering in een van de drie kamers toont de beruchte Donatie van Constantijn, een (zoals later bleek) valse oorkonde waarin de keizer land schonk aan paus Silvester I. Een muisklik verder is er een zestiende-eeuwse kopie van deze Donatie, gebonden in rood fluweel en afgewerkt met zilverdraad.

In een aparte afdeling met driedimensionale presentaties draaien zegels van pausen en koningen langzaam rond. De site geeft ondertussen informatie over de afbeeldingen op het zegel, het materiaal, de dikte en de kwaliteit. Op een gouden munt zit Fillips II op zijn troon, versierd met leeuwenkoppen. Aan de andere zijde van het geldstuk galoppeert hij op zijn paard, geharnast en met open vizier.

Kwetsbaar
Pausen zijn verzamelaars. Sommigen vooral van kostbaarheden, maar in ieder geval heeft iedere paus nauwgezet alle beleidsdocumenten bewaard. Toch ging er veel verloren door verhuizingen, oorlogen én de kwetsbaarheid van het papyrus. Daarom dateren de oudste documenten in de geheime archieven pas uit de achtste eeuw. Vanaf 1198 is het archief vrijwel volledig.

Het woord „geheim” werd vanaf de vijftiende eeuw gebruikt voor de secretaris of geheimschrijver (secretarium), iemand uit de directe omgeving van de paus die vertrouwelijke informatie op schrift stelde.

Het Vaticaan stelde de geheime archieven in 1881 voor het eerst gedeeltelijk open voor onderzoek. De laatste jaren dringen historici en Joodse organisaties erop aan om ook de oorlogsarchieven van paus Pius XII (1939-1958) zo snel mogelijk voor wetenschappers toegankelijk te maken. Daarom stelde paus Benedictus XVI vorige maand een commissie van historici samen, die zich gaat buigen over een mogelijke openstelling.

Dat je als gewone burger via een internetverbinding binnen in het Vaticaan kunt gluren, wil natuurlijk niet zeggen dat je écht onbeperkt toegang krijgt tot de papieren schatten. Maar het is een begin.