In de talloze rechtzaken waarbij Silvio Berlusconi de afgelopen tien jaar betrokken was, verscheen de Italiaanse premier een hoogst enkele keer. Maar een week geleden stapte hij op eigen initiatief naar het openbaar ministerie om „spontaan”, zoals hij zelf zei, met justitie mee te werken. De medewerking bestond uit het afleggen van belastende verklaringen aan het adres van de Democraten van Links, een politieke partij die de belangrijkste opponent van Berlusconi is.Ook verscheen de premier, die normaal tv-shows mijdt, de afgelopen dagen maar liefst zes keer op televisie om in een ontbijtshow, een voetbalpraatprogramma en een paar talkshows zijn gezicht te laten zien, en zijn beschuldigingen publiekelijk toe te lichten. De oppositie is woedend en beschouwt Berlusconi’s optreden als een verkiezingsstunt. Begin april worden in Italië landelijke verkiezingen gehouden.

Het zwartmaken van de Democraten van Links begon op de tweede dag van dit jaar, toen Il Giornale, een dagblad waarvan Berlusconi’s broer eigenaar is, door justitie afgeluisterde telefoongesprekken publiceerde. Over de transcriptie van het gesprek tussen Piero Fassino, de leider van de Democraten van Links, en Giovanni Consorte, president van de bank- en verzekeringsonderneming Unipol, was veel te doen. Unipol, die hoewel beursgenoteerd als een sociale coöperatie handelt, sympatiseert traditioneel met links. Unipol deed afgelopen najaar een overnamebod op de Italiaanse bank BNL, waaraan de concurrerende bieder, het Spaanse BBVA, niet kon tippen.

Uit Il Giornale blijkt dat Consorte Fassino op de hoogte bracht van de verwikkelingen. „Zo, we zijn de bazen van een bank”, reageerde Fassino op het nieuws van -wat toen leek op- de geslaagde overname. Hij corrigeerde zichzelf weliswaar direct door te zeggen: „Jullie zijn de bazen van de bank. Ik heb er niets mee van doen.” Maar de indruk dat de bank het verlengstuk is van zijn politieke partij werd ermee gewekt. Dat wordt Fassino, die het imago heeft een principieel man te zijn, sterk aangewreven.

Wat ook meespeelt, is dat uitgerekend zijn partij voortdurend klaagt over het belangenconflict van Silvio Berlusconi. Zij beschuldigt Berlusconi ervan dat hij als premier een beleid voert dat als doel heeft zijn zakenimperium te begunstigen.

Het telefoongesprek tussen Fassino en Consorte is verontrustend, vindt ook de radicale vleugel van zijn eigen partij, mede omdat Consortes bank verdacht wordt betrokken te zijn bij illegale praktijken. Unipols overnamebod werd vorige week woensdag door de Centrale Bank afgewezen wegens vermeende onrechtmatige financiering. Justitie doet momenteel onderzoek naar illegale praktijken bij de overname. Zij koestert de verdenking dat belangrijke financiers in het geheim onder één hoedje speelden om de Spaanse bank uit te sluiten.

Consorte, die in december ontslag nam, wordt er ook van verdacht te hebben gehandeld met voorkennis. Overigens is het dezelfde aanklacht (het illegaal opbouwen van een controlerend belang) en zijn het ten dele dezelfde hoofdrolspelers die een rol speelden bij de mislukte overname van de bank Antonveneta door de bank BPI. BPI’s overnamebod werd afgewezen ten gunste van dat van ABN AMRO.

De bankschandalen hebben niet alleen Consorte de kop gekost. Ook de president van BPI en het hoofd van de Centrale Bank zijn erdoor getroffen. De affaire wordt in Italië al Bancopolis genoemd, waarbij wordt gerefereerd aan ”Tangentopoli” (Omkoopstad), die in de jaren ’90 de economische en politieke wereld op zijn kop zette.

Berlusconi hoopt dat de jongste affaire ook leidt tot een politieke omwenteling. Toch lijkt de gemiddelde Italiaan zich er niet druk over te maken. De laatste opiniepeiling, die Corriere della Sera dinsdag publiceerde, geeft aan dat de kiezer onverschillig staat tegenover het bankschandaal. De zetelverdeling op papier is de afgelopen maanden vrijwel onveranderd.

Nog steeds staan de regeringspartijen op achterstand, ook al wordt de kloof iets kleiner. Berlusconi en de zijnen mogen op 45 procent rekenen, terwijl centrumlinks 51 procent van de kiezers achter zich heeft. Het feit dat de Democraten van Links met afstand de grootste partij zijn als nu verkiezingen zouden worden gehouden (23 procent) geeft aan dat Fassino niet is afgestraft vanwege zijn uitglijder. Volgens marketeer Klaus Davi in het dagblad La Stampa van donderdag heeft het besluit van Berlusconi om naar de officiers van justitie te stappen en zijn politieke tegenstanders erbij te lappen dan ook averechts gewerkt.