De Russische gastheer Vladimir Poetin liet zich bij het eerste bezoek van de Duitse bondskanselier niet kennen en belegde maandagmiddag de persconferentie in de van bladgoud fonkelende Catharinazaal, die naar de Duitse tsarina Catharina II is vernoemd. Het weekblad Die Zeit herinnerde aan de ontmoeting hier midden jaren tachtig tussen de Duitse president Richard von Weizsäcker en de Russische staatschef Michail Gorbatsjov.Die Zeit: „Von Weizsäcker sprak Gorbatsjov aan op de eenheid van Duitsland. Gorbatsjov reageerde dat de geschiedenis misschien over honderd jaar een antwoord zou geven. Het antwoord liet niet zo lang op zich wachten. Zo’n twintig jaar later, op maandag 16 januari 2006, kwam de Oost-Duitse Angela Merkel als bondskanselier van het verenigde Duitsland bij Poetin in Moskou op bezoek.”

De ogen van de wereld waren op deze ontmoeting tussen beide leiders gevestigd, nog meer dan op het bezoek van Merkel vorige week aan Washington. Rusland en de Russische taal zijn Merkel niet onbekend. De Süddeutsche Zeitung schreef aan de vooravond van haar bezoek dat Merkel van de Russische cultuur, muziek en taal houdt.”

Merkel staat bekend als natuurkundige, maar ze schijnt ook een talenwonder te zijn. Daarom mocht ze in 1970 naar een festival in Moskou reizen. Ze was niet alleen de beste Russischsprekende van de klas, maar van de hele DDR. Als ze met Russische burgers wil spreken hoeft ze geen gebruik te maken van een tolk.

Zo sprak ze in de DDR met de in haar woonplaats Templin gestationeerde Sovjettroepen in het Russisch. Een van de gespreksonderwerpen was de Duitse deling. Tegen de soldaten zei ze dat ze wellicht tot haar 65e zou moeten wachten voordat ze naar het Westen zou mogen reizen. Indertijd was voor DDR-burgers vrij reizen naar het Westen verboden. Alleen 65-plussers waren vrij om te vertrekken; die kostten dan de communistische staat geen pensioen.

De Sovjetsoldaten zouden Merkel dan gerustgesteld hebben. „Die hebben altijd gezegd dat het land vroeg of laat weer verenigd zal zijn. Voor deze Russische soldaten was dat altijd helder. Een dergelijk gedeeld land was een onnatuurlijk iets. Ik moest me geen zorgen maken”, zo zei Merkel zelf een keer.

Anderzijds vreesde ze als inwoonster van de DDR de communistische machthebbers in het Kremlin. Het was in haar optiek een dictatuur en een bezettingsmacht. In 1968 heeft Merkel als 14-jarige de Praagse Lente en het gewelddadige einde daarvan door Russische troepen bewust meegemaakt. „Dat was verschrikkelijk.”

Duitse en buitenlandse politici en de media waren daarom nieuwsgierig hoe Merkel zou reageren op Poetin, die in het verleden voor de Russische geheime dienst in de DDR was gestationeerd en op zijn beurt perfect Duits spreekt. Haar voorganger, de West-Duitse sociaaldemocraat Gerhard Schröder kon het altijd heel goed vinden met Poetin. Zaken als de mensenrechtensituatie in Tsjetsjenië benoemde Schröder niet eens. De vriendschap stond voorop. De Russische aardgasleveranties mochten eens in gevaar komen.

Merkel volgde het voorbeeld van Schröder niet. Zij bleef zichzelf. Ze moest balanceren op de hoge muren van het Kremlin, maar slaagde daarin wonderwel. Zij wilde haar Russische gastheer niet sparen, maar hem ook niet nodeloos voor het hoofd stoten. Ze weet als geen ander dat Rusland steeds verder afdrijft van de westerse democratieën. Anderzijds beseft ze dat Duitsland olie en gas nodig heeft en dat het conflict met Iran zonder hulp van Rusland niet kan worden opgelost. Daarom is er vooralsnog geen sprake van vriendschap, maar wel van strategisch partnerschap.

Merkel vond de juiste balans: „Duitsland kan in Rusland als partner zijn belangen vertegenwoordigen zonder zijn democratische ziel te verkopen.”