Het akkoord dat de regeringschefs half december bereikten over de meerjarenbegroting, heeft de lucht opgeklaard. Onder de regie van Oostenrijk, dat vanaf 1 januari het roulerend voorzitterschap bekleedt, kan de aandacht verschuiven naar andere belangrijke zaken dan de toekomstige geldstromen van en naar Brussel.Hoog op de ranglijst van te behandelen onderwerpen prijkt het nieuwe verdrag met de spelregels voor de Unie in uitgebreide samenstelling. Officieel bevinden we ons met dat dossier in een reflectieperiode. De leiders van de 25 lidstaten kondigden die af toen bij twee referenda de bevolking een nee had laten horen. In juni aanstaande, zo legden zij vast, trekken zij conclusies over wat te doen met de omstreden ontwerptekst.

Tot voor kort was er weinig merkbaar van de voorgenomen bezinning. Zo bleef in ons land de poging om een breed debat aan te zwengelen, steken in Haags gesteggel. In de voorbije dagen stond het ambitieuze project echter her en der binnen de EU plotseling weer volop in de belangstelling. Er vielen geluiden te beluisteren van diverse kanten, maar tegelijk met een onderling tegenstrijdige inhoud.

De Franse president Chirac greep zijn nieuwjaarsreceptie aan om zijn ideeën te ventileren. Hij pleitte voor een onderzoek naar het oprichten van een kopgroep: aan de thans fungerende verdragen enkele onderdelen uit de beoogde constitutie toevoegen en op basis daarvan een versterkte samenwerking tot stand brengen tussen de twaalf landen die gezamenlijk de eurozone vormen. Groot-Brittannië en de Oost-Europese naties behoren daar niet toe. Hij denkt bij die verdieping in het bijzonder aan drie beleidsterreinen: justitie, buitenlandse politiek en defensie.

Positieve reacties in België. Had premier Verhofstadt immers onlangs niet eveneens een lans gebroken voor een ontwikkeling in die richting? „Het is een concept. We moeten het juiste moment afwachten en dan actie ondernemen om het te realiseren”, aldus een woordvoerder van de eerste minister van onze zuiderburen.

Aanvoerder Barroso van de Europese Commissie denkt er anders over. Hij meent dat het laatste wat de Unie kan gebruiken, een opsplitsing in blokken is. De Oostenrijkse premier Schüssel steunt hem. „Ik wens geen nieuwe scheidslijnen op ons continent”, benadrukte hij.

Ook verdeeldheid tussen Parijs en Berlijn. De traditionele as kraakt als het gaat om de toekomstvisie op het verenigd Europa. Bondskanselier Merkel toont in deze kwestie dat zij geen zin heeft achter Chirac aan te hollen. Zij houdt vast aan de intentie alsnog de grondwet volledig in te voeren. Dus: samen uit en samen thuis voor alle lidstaten, geen eerste- en tweederangslanden. In de eerste helft van 2007 berust bij haar het EU-voorzitterschap en op die post wil zij graag concrete stappen zetten op weg naar haar doel.

Merkel opperde recent om aan de constitutie een paragraaf toe te voegen die waarborg biedt voor de bescherming van het sociale model. Dat staat onder druk door de globalisering en de daarmee samenhangende marktkrachten. De vrees voor afbraak van verworvenheden speelde vooral in Frankrijk een voorname rol bij het ”non” van de burgers bij het referendum.

Op Schüssel rust de taak de inzichten te inventariseren en de balans op te maken. De top in juni moet vervolgafspraken en een daarbij behorend tijdschema opleveren. De Oostenrijkse christendemocraat zelf vindt dat de grondwet niet van de baan is, maar dat die in de fase van ratificatie verkeert. Daarmee miskent hij echter dat voortzetting van het goedkeuringsproces geen zin heeft sinds twee landen negatief oordeelden. Zonder hun instemming kan het document simpelweg niet in werking treden.

De Nederlandse bewindsman van Buitenlandse Zaken, Bot, liet deze week geen twijfel bestaan. In een overleg met zijn collega Plassnik uit de Alpenrepubliek hamerde hij erop dat de grondwet gewoon dood is. De Britten zitten op dezelfde lijn, zo blijkt uit een verklaring van minister Straw. Bot sluit een herkansing via nog eens een volksraadpleging absoluut uit. Geen verrassing, want dat standpunt is na 1 juni steeds verkondigd vanuit Den Haag.

Toch laten voorstanders van de constitutie zich niet ontmoedigen. Zij weten dat er in de lente van 2007 zowel in Frankrijk als in Nederland verkiezingen plaatsvinden. Daarna zijn er wellicht andere mensen aan de macht. Wie weet, valt er, na wat aanpassingen, met hen wél te praten over een tweede stembusronde.