Decennialang was er in dit Joodse ”thuisland” geenszins sprake van een bloei van de Joodse tradities, maar het tij lijkt te keren. Mordechai Shainer, een orthodoxe rabbijn uit Israël, had vier jaar geleden nog de grootste moeite geloofsgenoten bijeen te brengen, maar tijdens religieuze feestdagen zit zijn nieuwe synagoge nu tjokvol.In de Sovjet-Unie werden Joden onderdrukt en gediscrimineerd, maar met de oprichting van de Joodse autonome regio in 1934 door Sovjetdictator Josef Stalin moest daar een einde aan komen. Joden trokken al vanaf de jaren twintig naar het verre oosten omdat hun daar meer mogelijkheden werden geboden. Op het hoogtepunt van de migratie, in de vroege jaren ’30, woonden er zo’n 42.000 Joden uit de gehele wereld in wat nu de Joodse regio is, zegt de 80-jarige Lev Tojtman, een van de leiders van de Joodse gemeenschap. Joden kwamen in groten getale om de droom van een Joods thuisland te realiseren, aldus Tojtman.

Aan de religieuze en culturele vrijheid in de Joodse regio kwam eind jaren ’30 al een einde. Vooral na de Tweede Wereldoorlog echter ging het bergafwaarts met Jevrej. Veel Joden, evenals vele andere Russen, verdwenen in de goelags. Het Joodse theater werd in 1949 gesloten en de synagoge ging in 1956 in vlammen op. Het bestuderen van de Thora werd verboden. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 vertrokken veel Russische Joden vanuit de autonome regio naar Israël en ook naar Duitsland, dat voor Joden uit de voormalige Sovjet-Unie soepele immigratiewetten kent. Maar hoewel Joden in de Joodse regio nog steeds een minderheid vormen, keren heden ten dage meer Joden terug dan er vertrekken.

De 69-jarige Israil Promoesjkin keerde in 2004 terug vanuit Israël. Zijn 43-jarige zoon kon er geen werk vinden. „Het leven in Israël is zwaar voor jongere mensen”, zegt Promoesjkin. „Je moet vroeg opstaan en tot ’s avonds laat werken.” De 74-jarige Larisa Lebjedkina kon haar draai ook niet vinden in de Joodse staat. „Ik ben een Sovjetjood, grootgebracht met Russische tradities.”

In de officieel atheïstische Sovjet-Unie raakten de Joodse tradities goeddeels in de vergetelheid, maar daar probeert men nu in de Joodse regio verandering in te brengen. Op school nr. 2, de openbare Joodse school in Birobidzjan, worden 670 leerlingen onderwezen in Joodse geschiedenis en het Hebreeuws en het Jiddisch - hoewel slechts 30 procent van de leerlingen Joods is. Vrijwilligers verzorgen maaltijden voor alleenstaande ouderen in Birobidzjan en leren hun de Joodse rituelen.

Rabbijn Shainer zegt dat het Joodse leven een bloei doormaakt. Zowel kwalitatief als kwantitatief wordt vooruitgang geboekt, aldus de rabbijn. De inwoners van Birobidzjan zeggen zich in ieder geval prima thuis te voelen. Terwijl in de rest van Rusland het racisme toeneemt, is van intolerantie in de Joodse regio geen sprake, zegt Albina Sergeejeva, een van de leidende figuren binnen de Joodse gemeenschap. „We hebben hier geen antisemitisme”, zegt ze. „Iedereen helpt elkaar.”