Volgens een recent rapport van Unaids, het aidsbureau van de Verenigde Naties, is het aantal hiv-geïnfecteerden hoger dan ooit. De organisatie telde meer dan 40 miljoen besmette mensen. Dit jaar stierven er 3,1 miljoen mensen aan de ziekte. Afrika was het zwaarst getroffen met 2,4 miljoen doden.Een van de acht pretentieuze millenniumdoelstellingen waartoe de regeringsleiders van 189 landen in 2000 besloten, was het stoppen van de verspreiding van het aidsvirus in 2015. Hoewel het in enkele Afrikaanse landen beter lijkt te gaan, blijft het aantal gevallen wereldwijd hardnekkig stijgen. Elke zes seconden komt er een besmet persoon bij.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) roept met het thema van de Wereldaidsdag landen en organisaties ertoe op zich aan de afspraken te houden. Er zijn inmiddels goede medicijnen beschikbaar die het virus vertragen en het immuunsysteem versterken, maar die zijn in met name de arme landen nog nauwelijks te verkrijgen.

Het is bijna een kwarteeuw geleden dat het eerste geval van hiv-besmetting zich voordeed. In 1981 ontdekken artsen gevallen van een fatale fout in het immuunsysteem bij homoseksuele mannen in de Verenigde Staten. De medische wereld kan de symptomen aanvankelijk niet thuisbrengen en geeft pas een jaar later de naam ”aids” aan de ziekte (Acquired Immunodeficiency System).

In 1983 openbaart de ziekte zich ook bij heteroseksuelen in Afrika. In hetzelfde jaar wordt hiv (Human Immunodeficiency Virus) als veroorzaker van aids geïdentificeerd.

Dit virus vermindert het aantal CD4-cellen in het menselijk lichaam zodanig dat de weerstand ernstig afneemt. Normaal ligt het aantal CD4-cellen tussen de 500 en de 1500. Bij een score onder de 200 is de weerstand zo laag geworden dat infectieziekten ruim baan krijgen. Wanneer die infectie of tumor optreedt, wordt aids vastgesteld. In de Verenigde Staten stelt men de diagnose aids al bij iedereen met een CD4-score van minder dan 200.

In 1985 blijkt het virus zich over de hele aarde te hebben verspreid. Het aantal besmettingen neemt in een zodanig tempo toe dat in 1988 gezondheidsministers uit alle delen van de wereld bij elkaar komen om de aidsepidemie te bespreken. De eerste Wereldaidsdag wordt uitgeschreven.

Wetenschappers hebben zich de achterliggende decennia het hoofd gebroken over de oorsprong van de ziekte, maar daar nooit helemaal een vinger achter kunnen krijgen. Volgens de meest gangbare theorie is het hiv-virus aan het begin van de vorige eeuw via een apensoort overgegaan op mensen. Hiv 1, een van de belangrijkste stammen van hiv, zou zich in Centraal-Afrika via chimpansees hebben verspreid onder mensen. De minder agressieve hiv-2-stam verspreidde zich via de Japanse apensoort makaken in West-Afrika. Voor apen is het hiv-virus niet dodelijk.

De vraag is hoe het virus van de aap naar de mens heeft kunnen overspringen. Daarover bestaan verschillende theorieën. Een jager of iemand die apenvlees bereidde zou via een wondje besmet zijn geraakt. Jarenlang waren er ook journalisten en wetenschappers die de overdracht weten aan het kweken van poliovaccins in de nieren van chimpansees. Het virus zou op die manier zijn ingeënt tijdens de massale poliovaccinaties in Centraal-Afrika in de tweede helft van de jaren vijftig. In 2000 ontdekte men een flesje met het gebruikte vaccin, dat echter geheel hiv-vrij bleek te zijn.

Inmiddels zijn er goede aidsremmende medicijnen ontwikkeld die het leven van een besmet persoon tot dertig jaar kunnen verlengen, maar het is nog altijd niet gelukt de verspreiding van de ziekte in te dammen. Elke dag sterven zo’n 8000 mensen aan de ziekte. De WHO stelde zich in 2003 ten doel om eind dit jaar 3 miljoen geïnfecteerde mensen in ontwikkelingslanden te hebben voorzien van aidsremmers. Het behaalde aantal blijkt volgens de laatste cijfers echter dichter bij de 1 miljoen dan bij de 3 miljoen te liggen.

Op de laatste top van de G-8 in Gleneagles spraken de regeringsleiders van de acht industriële mammoetlanden uit dat aidsremmers in 2010 voor alle geïnfecteerden beschikbaar moeten zijn. Dat moet kunnen, aldus WHO-topman Shigeru Omi. Volgens hem is het heel goed mogelijk om de verspreiding van aids in te dammen, mits er veel geïnvesteerd wordt in voorlichting en verspreiding van medicijnen.

VN-gezant Stephen Lewis zei deze week op een aidscongres in Rwanda dat bedrijven moeten bijspringen omdat er geld te weinig is. Voor 2006 en 2007 is zeker 6 miljard euro nodig, maar daarvan is nog maar krap de helft toegezegd.