Zoals inmiddels gebruikelijk bij dergelijke topconferenties togen ook tienduizenden manifestanten naar de plek van de beraadslagingen om daar op luidruchtige manier uiting te geven aan hun weerzin tegen open grenzen die zij doorgaans ervaren als een uitwas van vermeend Amerikaans imperialisme.De betogers in Mar del Plata staan onder leiding van de voormalige topvoetballer Diego Maradonna, die de overigens niet uitgenodigde Cubaanse president Fidel Castro tot zijn boezemvrienden rekent en op diens eiland onlangs nog een ontwenningskuur onderging voor zijn drugsverslaving.

Ongeveer 7000 dienders en tientallen meest Amerikaanse veiligheidsagenten zijn belast met het handhaven van de openbare orde in Mar del Plata. Voor de kust patrouilleren verschillende marineschepen, waaronder twee Amerikaanse fregatten, terwijl de Argentijnse luchtmacht zijn zeven jachtvliegtuigen mobiliseerde om het voor de burgerluchtvaart gesloten luchtruim boven de stad van indringers te vrijwaren.

Het machtsvertoon heeft natuurlijk van doen met de aanwezigheid van de Amerikaanse president George W. Bush die gisteravond in Argentinië arriveerde. Bush is ook de magneet die de manifestanten uit alle windstreken naar Mar del Plata trok. Maar ook zonder hun aanwezigheid was Bush een iets minder hartelijk welkom ten deel gevallen.

Terwijl Maradonna buiten de vergaderzaal het anti-Bush-offensief coördineert, doet de Venezolaanse president Hugo Chavez dat binnenskamers. Chavez laat geen gelegenheid onbenut om zijn Zuid-Amerikaanse ambtsgenoten aan te sporen tot het smeden van een gezamenlijk ’Bolivariaans’ front tegen het Noordelijke kwaad. Nu is vrijwel geen enkel staatshoofd in Midden- en Zuid-Amerika echt gelukkig met het Amerikaanse beleid -of liever: het ontbreken daarvan- voor de regio. Maar tegelijkertijd willen de leiders toch ook weer niet al te hard van leer trekken tegen Washington. De ervaring leert dat zoiets louter contraproductief is.

Chavez kent in dezen evenwel amper schroom. Dankzij de overweldigende en aanhoudende meevallers uit de olie-export van zijn land kan Venezuela het stellen zonder gunsten uit Washington. De overige in Mar del Plata verzamelde staatshoofden, die met nadruk niet in een dergelijk bevoorrechte positie verkeren, verheffen Chavez informeel maar al te graag tot hun woordvoerder. De Venezolaan mag tijdens de top de gemeenschappelijke gevoelens onder woorden brengen.

Maar dat betekent geenszins dat de retoriek van Chavez ook de toon zet voor het continent. Zijn foeteren en dwarsliggen is welkom omdat de Venezolaanse president hiermee de officiële spelbreker is die de schuld kan krijgen wanneer, zoals verwacht, de regeringsleiders met het streven naar vrijhandel tijdens de top in Mar del Plata geen steek verder komen.

De werkelijke confrontatie is die tussen de Verenigde Staten en Brazilië. In het kamp van de VS bevinden zich Canada, Mexico, Chili, Colombia en Paraguay. De overige landen staan in meer of mindere mate achter Brazilië, dat vooralsnog niets wil horen over vrijhandel. De Braziliaanse regering argumenteert al jarenlang dat vrijhandel met de VS ongewenst is zolang de landen van Zuid-Amerika er niet in slagen om de onderlinge economische samenwerking gestalte te geven.

„Brazilië wil pas met de VS praten over het wegnemen van handelsbarrières wanneer Zuid-Amerika is omgesmeed tot een economisch blok van formaat. De achterliggende gedachte is dat een regionaal vrijhandelsblok tijdens onderhandelingen sterker in zijn schoenen staat”, aldus politicoloog David Fleitcher van de universiteit van Brasilia.

Tegengas is afkomstig van landen als Mexico en Chili, die inmiddels vrijhandelsverdragen met de VS hebben gesloten en bepaald niet mopperen over de resultaten. Ook verschillende landen in Midden-Amerika en het Caraïbisch gebied is het gelukt vrij toegang te krijgen tot de Amerikaanse markt.

Het probleem met het Braziliaanse streven naar regionale integratie is dat landen als Argentinië, Uruguay en Peru nogal wat moeite hebben met de leidersrol die de Brazilianen zich eigenhandig hebben aangemeten. Het is vooral de Argentijnen niet ontgaan dat Brazilië bij de minste of geringste economische tegenslag zijn grenzen hermetisch sluit voor goederen en diensten uit de omringende landen en dat doet in weerwil van bestaande vrijhandelsverdragen. „Alleen de eigenaar van de achtertuin verandert: eerst de Verenigde Staten en nu Brazilië. We komen dus van de regen in de drup en dat is niet echt bemoedigend”, zo stelt de Argentijnse filosoof Carlos Escudé.

In Mar del Plata zal de Amerikaanse afvaardiging juist deze ontluikende tweespalt proberen uit te buiten voor het bevorderen van het in 1995 door de toenmalige president Bill Clinton gelanceerde plan om te komen tot een vrijhandelszone van Alaska tot Vuurland. Destijds, op de eerste topconferentie van de Amerika’s in Miami, is een periode van tien jaar genoemd om het continentale pact gestalte te geven. Vijf jaar later, tijdens de top in het Canadese Quebec, bleek al dat deze termijn wat aan de krappe kant zou zijn. Op de huidige bijeenkomst in Mar del Plata zal blijken dat er van het oorspronkelijke idee niet erg veel over is.