De Unie streeft ernaar eind dit jaar met tien naties het voorbereidende overleg af te ronden. Zij zouden zich dan in 2004 daadwerkelijk kunnen aansluiten. De groep omvat Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Tsjechië, Slovenië en Slowakije.

De belangrijkste resterende moeilijkheden liggen in de sfeer van de landbouwsubsidies. Afgelopen maandag slaagden de ministers van Buitenlandse Zaken tijdens beraad in Luxemburg er niet in een deal te bereiken over het standpunt waarmee zij de besprekingen met de aspirant-leden over dit dossier zullen aanvangen.

Vier landen, te weten Duitsland, Groot-Brittannië, Nederland en Zweden, willen geen cent uittrekken voor directe financiële toeslagen voor de agrariërs in het voormalige Oostblok. Zij weigeren in te stemmen met het voorstel van de Commissie. Die heeft eerder dit jaar geopperd te beginnen met 25 procent van het bedrag dat de collega’s in het Westen van het continent ontvangen als compensatie voor de lagere prijzen van hun producten, om daarna dat percentage geleidelijk te verhogen, totdat er in 2013 uiteindelijk volledige gelijkheid is gerealiseerd. De regeringen van de toetreders vinden zelfs dat aanbod te mager.

„Er wordt nu solidariteit van ons verwacht. Van de recente vergadering in Luxemburg gaat een signaal uit dat onzekerheid oproept bij de kandidaten. Zij vertrouwen erop dat wij de belofte nakomen dat als zij voldoen aan de voorwaarden, de deur voor hen openstaat”, benadrukte Verheugen gistermiddag in een debat in het Europees Parlement in Straatsburg.

Hij riep de regeringen ertoe op de burgers te vertellen dat zij de politieke en economische voordelen van de vergroting van de Unie niet voor niets krijgen. „En tegelijk erop wijzen dat er aan het eventueel niet doorgaan van dat project ook kosten zijn verbonden”, voegde hij daaraan toe.

Spanje bekleedt momenteel het voorzitterschap van de EU. De staatssecretaris voor Europese Zaken, De Miguel, haalde eveneens fel uit naar de vier partners die dwarsliggen. „Zij bepleiten in feite een zware discriminatie van de boeren in de beoogde lidstaten en zij gijzelen met hun opstelling de uitbreiding”, betoogde hij.

Blijft een compromis uit, dan zal de zaak volgende week aan de orde komen op de top van de regeringsleiders in Sevilla. De houding van Duitsland lijkt doorslaggevend. Het is niet uitgesloten dat de Bondsrepubliek, die de grootste bijdrage levert aan de kas in Brussel, pas na de verkiezingen in september bereidheid tot concessies zal tonen. Kanselier Schröder zal tot dat tijdstip de achterban waarschijnlijk niet durven confronteren met het perspectief van hogere lasten ten behoeve van de EU.

Verheugen constateerde dat ook meer in het algemeen de tegenwind in kracht toeneemt. „Overal bespeuren we een groeiend scepticisme, dat stoelt op angst en vooroordelen.” De commissaris riep de parlementariërs ertoe op „met elkaar ervoor te zorgen dat de bevolking van Europa de historische noodzaak van de uitbreiding onderkent.”