„Deze constitutie is een garantie voor de eenheid van Irak”, valt het eerste artikel van de grondwet met de deur in huis. „Erg pretentieus”, vindt Volker Perthes, directeur van het Duitse Instituut voor Internationale Politiek en Veiligheid, onderdeel van de Stiftung für Wissenschaft und Politik in Berlijn. „Een grondwet kan nooit een garantie voor eenheid bieden. Dat zal van de politieke krachten in Irak afhangen.”„Dit soort documenten staat altijd vol met wensen en verlangens”, vervolgt de Duitse wetenschapper. „Dat mag natuurlijk best, maar we moeten daar niet meer gewicht aan toekennen dan het heeft. Anderzijds is deze grondwet een grote stap voorwaarts. Het is voor het eerst dat het land een constitutie heeft die op een democratische manier tot stand is gekomen. Het is ook heel belangrijk dat de soennitische Iraakse Islamitische Partij, die lange tijd dreigde het referendum te boycotten, nu akkoord is gegaan met de tekst.”

Andere soennitische politici hebben overigens gezegd dat zij zich tegen de grondwet blijven verzetten en hun achterban zullen oproepen vandaag thuis te blijven of tegen te stemmen. Als in drie van de achttien provincies een tweederde meerderheid de grondwet afkeurt, is de constitutie automatisch verworpen.

Of Irak daadwerkelijk een eenheid zal blijven, betwijfelt Perthes. „De grondwet bepaalt weliswaar dat Irak een federale staatsvorm heeft - en dat is naar mijn idee ook het beste voor het land. Maar op de lange termijn ben ik daar toch pessimistisch over. Ik vrees dat de Koerden, zodra de Amerikanen zijn vertrokken, zullen proberen steeds meer autonomie naar zich toe te trekken, uiteraard voorzover Turkije dat zal toelaten. De sjiieten zullen dan zeker niet achterblijven.”

De Amerikanen zitten volgens Perthes in een „klassiek dilemma” als het gaat om terugtrekking uit het Tweestromenland. „Het is net een Griekse tragedie: wat je ook doet, het is altijd verkeerd. Als ze blijven, zullen de aanslagen doorgaan. Hun aanwezigheid is een belangrijke voedingsbodem voor terreur. Maar als ze vertrekken, bestaat het risico dat het land uiteenvalt en er een burgeroorlog uitbreekt.”

De terreur is nu ook tegen Iraakse burgers gericht. Zal dat met het vertrek van de Amerikanen niet gewoon doorgaan?

„Er zijn twee stromingen onder de terroristen. Er is een nationalistische poot die de buitenlandse indringers uit Irak weg wil hebben. Voor die mensen zal met het vertrek van de Amerikanen het doel zijn bereikt. Er is ook een jihadistisch deel, dat zich vooral tegen de sjiitische meerderheid keert. Zij hebben er alle belang bij de strijd voort te zetten, zeker als de VS weg zijn. Dan hebben ze de mogelijkheid om een echte oorlog te beginnen. Hoewel ze veelvuldig aanslagen plegen, laat de aanwezigheid van de Amerikaanse troepen niet toe dat het tot een grote uitbarsting komt.”

Hoe moet je die groep dan aanpakken?

„Je moet ze uiteraard bestrijden, maar die strijd zul je niet winnen. Daarom is het belangrijk dat je de steun onder de bevolking steeds kleiner maakt. Dan hebben ze uiteindelijk niets meer om op terug te vallen. Je moet langzamerhand het moeras uitdrogen. Of anders gezegd: je moet het water om de vis wegnemen.”

Wat heeft Irak op dit moment het hardst nodig?

„In de allereerste plaats natuurlijk een afname van het geweld en daarmee een vergroting van de veiligheid. Maar laten we ook het economische deel niet vergeten. De werkloosheid is nog steeds enorm en ook dat brengt veiligheidsrisico’s met zich mee. De Amerikanen hebben zich lange tijd geconcentreerd op het bestrijden van de vijand. Het wordt tijd dat ze zich bezig gaan houden met het maken van vrienden.”

Heeft de democratie in Irak toekomst?

„Ik ben ervan overtuigd dat democratie uiteindelijk in elk land kan werken. Wij hebben in Duitsland ook generaties lang geworsteld om de democratie goed wortel te laten schieten. Als u mij in 1940 had gevraagd of democratie in Duitsland kon werken, had ik ook ontkennend geantwoord. Niemand zal anno 2005 ontkennen dat Duitsland een democratisch land is. Dat kan ook in Irak, maar het zal zeker niet morgen gebeuren.”