Een liter benzine kost in Zuid-Afrika, door de bank genomen 5,60 rand: ongeveer 70 eurocent. Maar de afstanden zijn groot, er is nauwelijks openbaar vervoer en bijna alle goederen worden door brandstofverslindende vrachtwagens vervoerd. De benzinerekening van particulieren en bedrijven is over het algemeen aan de stevige kant.

Al tijdens de apartheidsjaren zocht de Zuid-Afrikaanse regering, onder dreiging van een olieboycot, naarstig naar de aanwezigheid van olie op het eigen grondgebied of in de territoriale wateren. Een mogelijke internationale boycot lag ook ten grondslag aan de oprichting van Sasol, het bedrijf dat uit de haast onuitputtelijke Zuid-Afrikaanse steenkoolvoorraden olie maakt, een Duits proces (Fischer Tropsch genaamd), dat in de Tweede Wereldoorlog met enig succes door nazi-Duitsland werd gebruikt.

Zuid-Afrika heeft het proces met medewerking van Duitse technici vervolmaakt, zodat het een doorslaggevend succes werd. Het bedrijf draait al jaren met winst en dat ligt niet aan het feit dat het de dalingen en stijgingen van de internationale olieprijzen nauwlettend volgt.

Deed Sasol dit niet, dan zou er sprake kunnen zijn van oneerlijke concurrentie met Shell, BP, Total en al die andere oliemaatschappijen die Zuid-Afrika zeker ten tijde van de apartheid te vriend wilde houden. Sasol kan als eerste bedrijf in zijn soort ter wereld goedkope benzine en diesel uit steenkool produceren. Sasol heeft zijn vleugels uitgeslagen en maakt nu ook hoogwaardige diesel uit gas, dat het bedrijf in Saudi-Arabië wint.

Sasol is goed voor maar liefst 40 procent van de Zuid-Afrikaanse behoefte aan brandstof. Daarnaast vervaardigt het bedrijf plastics, waardoor ook op deze manier veel buitenlandse deviezen worden gespaard. Zuid-Afrika zou eigenlijk (en dat was zeker het geval tijdens de apartheid) geheel onafhankelijk willen zijn van de import van ruwe olie en is daarom jaren geleden begonnen aan een uitgebreide en dure zoektocht, met name voor de kust.

De territoriale wateren voor Namibië, aan de westkust, trekken de meeste belangstelling. Immers, enkele honderden zeemijlen naar het noorden toe liggen de zeer lucratieve olievelden van Angola. In de zeebodem trof men uitstrekte velden aan, niet van olie, maar van gas. Recente onderzoeken hebben gasbellen ten zuiden van de Namibische havenplaats Port Nolloth (in Zuid-Afrika) en bij Saldanhabaai in kaart gebracht.

Ook bij Mosselbaai, aan de Kaapse zuidkust, en bij Port Elizabeth zijn uitgestrekte aardgasbellen aangetroffen, die met succes naar het vasteland worden gepompt en waaruit Zuid-Afrika niet alleen aardgas maar ook vloeibare brandstoffen wint. En dan is er sinds kort ook een honderden kilometers lange pijplijn die gasvelden in Mozambique met een fabriek tussen Johannesburg en Pretoria verbindt.

Tot nu toe heeft men gasvelden aangeboord die ’slechts’ 500 meter onder het oceaanoppervlak liggen. De bestaande gas- en olievelden zijn alles bij elkaar goed voor zo’n 45.000 vaten olie per dag. Dat is niet veel, maar eind dit jaar start een exploratieprogramma in de Atlantische Oceaan voor de Kaapse westkust dat er zeer veelbelovend uitziet.

De Zuid-Afrikaanse mijnbouwmaatschappij BHP-Billiton begint in december samen met een Amerikaans boorbedrijf een onderzoek naar de aanwezigheid van olie op 175 kilometer ten noordwesten van Kaapstad. Hier wordt geboord tot een diepte van 4000 of 5000 meter in wateren van 2200 meter diep. Met andere woorden: de boormachines zullen een totale lengte hebben van ongeveer 7000 meter, voor Zuid-Afrikaanse begrippen een record.

Studies hebben aangetoond dat zich hier mogelijk een olieveld met een inhoud van 8000 biljoen kubieke meter bevindt. Ter vergelijking: de gasreserves in de Noordzee belopen zo’n 55.000 biljoen kubieke meter. Een Zuid-Afrikaanse oliedeskundige maant echter tot voorzichtigheid. Hij zegt: „Ik heb ernstige twijfels of Zuid-Afrika ooit een serieuze olie- en gasproducent gaat worden. Het is er wel, maar de grote maatschappijen vinden die voorraden niet voldoende om ze aan te boren.” Niettemin spendeert Zuid-Afrika miljoenen aan het onderzoek, dat zich overigens niet beperkt tot proefboringen.

Ook de landbouw wordt ingezet. Uit suikerriet dat wordt verbouwd in KwaZulu-Natal wordt al op kleine schaal olie gewonnen. Dat probeert men nu uit te breiden, ook al omdat de wereldprijs van suiker de afgelopen tijd aanzienlijk is gedaald. Intussen blijft Sasol gewoon doordraaien en groeien. De Zuid-Afrikaanse automobilist hoopt op een tijd waarin hij de schouders kan ophalen over de stijgende olieprijs.