Dit hebben de Europese ministers van Buitenlandse Zaken donderdag tijdens informeel overleg in het conferentieoord Celtic Manor in Zuid-Wales besloten.

Onderhandelingen over EU-toetreding kunnen gewoon op de geplande datum van 3 oktober beginnen, maar zodra een Cypriotisch schip wordt geweigerd in een Turkse haven kan Europa de gesprekken meteen weer schorsen.

Minister Bot van Buitenlandse Zaken noemde de kwestie van de schepen de „lakmoesproef” voor het daadwerkelijk aangaan van onderhandelingen met Turkije.

De EU vraagt volgens Bot nu ook niet om een „expliciete erkenning” van Cyprus door Turkije, „zolang maar duidelijk wordt dat de Turken het menen met wat achter dat woord schuilgaat, dat ze in de praktijk afspraken uitvoeren.”

Frankrijk vroeg aanvankelijk, evenals Cyprus, wel om een formele erkenning van het eiland als zelfstandige staat door Turkije. Dat gebeurde nadat Turkije eind vorige maand een douaneakkoord met de nieuwe EU-lidstaten, waaronder Cyprus, goedkeurde onder toevoeging van een verklaring dat Ankara daarmee Cyprus nog niet echt erkent.

Volgens Bot dringt Frankrijk niet langer aan op de formele erkenning van Cyprus door Turkije. „Dat gebeurt ook wel als Turkije echt zou toetreden tot de EU”, aldus de bewindsman. Ook Cyprus is volgens Bot voorlopig alleen geïnteresseerd in praktische en tastbare resultaten, zoals toegang van de eigen schepen tot Turkse havens.

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Gül, stelde donderdag nog dat het douaneakkoord met de EU niet inhoudt dat Cypriotische schepen toegang krijgen tot havens. Dat is volgens Gül onderdeel van het internemarktbeleid van de EU, waar Turkije alleen aan gehouden kan worden als het lid is van de Unie. Bot antwoordde daar donderdag op dat Gül „niet veel verstand heeft van de technische aspecten van de EU, anders had hij dat douaneakkoord ook nooit getekend.”

De Duitse minister Fischer waarschuwde zijn Europese collega’s de kwestie Cyprus ook niet al te hoog op te spelen, omdat hij Turkije als „enige democratische moslimstaat” in het westerse kamp wil houden, nu Iran en Irak steeds fundamentalistischer lijken te worden.

Volgens Bot delen alle EU-collega’s die visie. „We kunnen het ons niet permitteren Turkije van ons te vervreemden. Dat zou tegen ons eigen belang ingaan. Dit is niet zomaar een land dat aan de deur klopt”, stelde Bot.

De CDA-minister gaf Cyprus wel de suggestie om rond of kort na het begin van de onderhandelingen met Turkije een schip richting Turkse haven te sturen, om te testen of Ankara echt meewerkt. Hij wilde nog niet meteen deze maand de onderhandelingen al afblazen. „We moeten de Turken wel serieus de gelegenheid geven om het douaneakkoord praktisch uit te voeren.” De EU-ministers praten eind deze maand opnieuw over Turkije. Diplomaten zullen in de tussentijd een verklaring uitwerken om Ankara verder onder druk te zetten.

Het Europees Parlement stelt de ratificatie van de uitbreiding van het douaneverdrag met Turkije nu uit tot het einde van de maand. De voorzitters van de politieke partijen hebben donderdag besloten om de ratificatie van het douaneverdrag, die juridisch gezien noodzakelijk is, uit te stellen. „Praktische uitvoering van het verdrag is bijna onmogelijk zolang de open vragen onbeantwoord blijven”, aldus europarlementslid Brok, voorzitter van de buitenlandspecialisten van het parlement.

Minister Bot van Buitenlandse Zaken laat nog open of de Europese Unie volgens planning op 3 oktober de onderhandelingen met Turkije over lidmaatschap van de Unie begint. „Dat is nu nog niet te zeggen”, zei Bot donderdagmiddag voorafgaand aan overleg met zijn Europese collega’s in het conferentieoord Celtic Manor in Zuid-Wales. „Daar gaan wij ook niet alleen over.”