KHARTOEM - De voormalige Zuid-Sudanese rebellen van de SPLA hebben maandag Salva Kiir benoemd als de opvolger van John Garang. De voormalige rebellenleider en Sudanese vice-president kwam dit weekeinde om bij een helikopterongeluk.plattekst (u15,1,0(Kiir, de nummer twee onder Garang binnen de SPLA, wordt vrijwel zeker ook de nieuwe vice-president. De SPLA meldde maandag dat hij binnen twee weken wordt ingezworen. Kiir zei eerder op de dag dat hij het in januari bereikte vredesverdrag met het centrale gezag in het noorden overeind wil houden.

In Sudan braken maandag hevige rellen uit na de dood van Garang. In Khartoem en andere steden vielen zeker 36 doden en 300 gewonden nadat duizenden aanhangers de straat op waren gegaan en slaags waren geraakt met leger en politie.

Vooral in de hoofdstad Khartoem was het raak. Onder de doden zijn ook enkele agenten, verklaarde de politie. Veel winkels en ook overheidsgebouwen en scholen hebben hun deuren gesloten. Auto’s zijn in brand gestoken en door de hele stad werden barricades opgeworpen. Een Europese diplomaat in Khartoem sprak van een „zeer ernstige situatie.”

Ook in de regio rond Malakal en in de stad Juba braken hevige gevechten uit. Juba is de belangrijkste stad in het zuiden van Sudan. Ook hier werden winkels geplunderd. Aanhangers van Garang suggereerden hier dat hij is vermoord door de door Arabieren gedomineerde regering in Khartoem. De SPLM, de politieke tak van de SPLA, benadrukte echter dat de crash een ongeluk was.

In de loop van de middag hadden leger en politie de orde grotendeels hersteld. In de hoofdstad werd een avondklok ingesteld en bij het invallen van de duisternis waren de straten grotendeels verlaten.

Garang was zaterdagavond na een bijeenkomst met de Ugandese president Yoweri Museveni vanuit Uganda met een helikopter op weg gegaan naar Zuid-Sudan. Op dat moment was het weer in het noorden van Uganda niet gunstig. De helikopter met nog dertien inzittenden werd zondag als vermist opgegeven.

In het buitenland is ontsteld gereageerd op de dood van vice-president Garang. De Keniaan Lazarus Sumbeiywo, die bemiddelde in de vredesonderhandelingen, noemde Garang „een visionair leider.” Ook de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki prees Garangs rol bij de totstandkoming van vrede.

De Amerikaanse president Bush zei „diep bedroefd” te zijn over de dood van Garang. De Amerikaanse regering heeft twee gezanten naar Sudan gestuurd om ervoor te zorgen dat het vredesproces niet in gevaar komt.

Minister van Ardenne (Ontwikkelingssamenwerking) noemde de dood van Garang een tragedie voor Sudan. Volgens Van Ardenne „bestaat het risico dat het vredesproces in Sudan stagneert”, aldus haar woordvoerster maandag. Van Ardenne is de afgelopen jaren nauw betrokken geweest bij de vredesonderhandelingen. Ze sprak Garang vaak in die periode. Van Ardenne noemde Garang „charismatisch” en „iemand die een bijzondere volhardende rol heeft gespeeld bij het totstandkomen van een allesomvattend vredesakkoord voor Sudan, onder andere vanwege zijn compromisbereidheid en flexibiliteit.” Tegelijkertijd typeert ze hem als een „keiharde man, die democratie niet van huis uit heeft meegekregen.”

VN-gezant Pronk benadrukte dat het vredesakkoord niet aan personen gebonden is, ook al hebben individuele personen er een zeer belangrijke bijdrage aan geleverd. „Ik heb er het volste vertrouwen in dat de regering en de SPLM op de ingeslagen weg voort zullen gaan”, zei Pronk.